Thursday, October 15, 2015

Kumzabu 21 le Chin Mino

21st Century and Chin Youth
Salai SH Lian
Hi capar cu a voikhatnak 2013 DCCF nih tuahmi Chinland Night ah chimmi hrambunh in, tialmi a si i, Phungtungtu Magazine (Monywa-Mandalay), Thingthang Magazine (Yangon) le Senri Magazine (Norway) ah chuah cangmi a si. Online careltu cheukhat caah careltu nih siaherhnak he ka vun tar thanmi a si.

Biadomhnak

Capar tial ding cu ka ruah lengmang nain, a thar tial ding ah caan ka pek khawh lo caah tulio Laimi (Chin) mino kan sining he a tlak bikmi Phuntungtu Mekazin (an chuah cang) i ka tial ciami khi vun tamhmawih chap ninglaw kua ko ning tiah, Kumzabu 21 le Chin Mino timi tlangtar hi ka hun char than. Tamhmawih tuah than ding ah ka vun ruah i tial ding ah har ngai phun in a um. Asinain, hi tlangtar in Delhi University ka kai lio ah Chin Youth Christian Fellowship hruainak in tuahmi Hlasaknak le Biatawi chimnak (Chinland Night; Current Issue Talk & Singsong Service) ah voikhat ka chim bal cang. Sianghleirun pawl caah a tawinak in ka tial bal cang.  Asinain, tial taktak ka vun thok ah a har ngai ngai, a tlangtar nih a huapmi a tam tuk. A zeiset deuh dah ka tial lai tiah ka phet set kho lo. Cucaah, kanmah Chin Miphun mino hna cung ah Kumzabu 21 chung ah zeidah a cang? Zeidah kan hngalh awk a si timi a tawi khawhnak chung in hi capar in langhter ka hun i zuam lai. Kumzabu 21 kong ah siloin Chinmi le Chin Mino hna nunnak ah zeidah a cang timi tuhi a tawifiannak in tial khawh ka hun izuam lai.

Sunday, October 11, 2015

2015 Kawlram Thimnak Ah Nuhrin Covo Tahfung In Zohnak


Photo Credit; Riahbuk

Atulio, Ramkomh Kawlram le Chin miphun Vawlei ah buaipi ngai a simi Thimnak (Election) hi Zauk phung (Democratic System) tahfung in lak sisehlaw pakhat telawng khi a si. Zauk phung tahnak vialte lakah pakhat ceote khi a si tinak. Zauk phung tahnak vialte timi cu zeidah an si. A si e, Thimnak cu zauk phung tahfung ah pakhatnak ah thil a si. Cucu, ram uknak caah a cozah thimnak le thlennak ah a thianghlim le dikfel tein tuahmi Thimnak kha chim duhmi a si. Zauk phung tahnak a pahnihnak, mipi nih ram miphun sinak in zalongte le duhning tein ramkhel le zatlang nunak ah teltum khawhnak an ngeihmi khi a si. Pathumnak, ram miphun vialte nih tlukruang tein ngeihmi Nuhrin Covo kilven le zohkhennak. Palinak ah, phungphai a thawnnak a silo ah phungphai nih pennak (rule of law); A fawinak in ahohmanh phungphai cung ah um loin, ram miphun vialte caah phungphai nih kaptanh ngeilo in a khat tein kilvennak a ngeihnak phung hna an si. A tlangpi in tahfung pali vun langhtermi zauk phung (Democracy) i a muru le a thawtnak tiah timi an si.

A thianghlim le felfaimi zauk phung thimnak tuahnak a ruang cu ram puitling (sovereign country) pakhat sinak langhternak le cu ram puitling sinak ah Mipi (citizen) nih zalong tein an duh thimnak in phungning (legitimate) a simi cozah sernak ding caah a si. Cu thianghlim le felfaimi thimnak ah cun, caanhman tein ram mi pakhat nih zalong tein thimfung thlaknak nawl le thimmi sinak nawl a ngeihnak kha a si i, cucu rammi pumpak pakhat kum 18 a tling cang mi poah nih ngeihmi Nuhrin Covo a si.

Wednesday, October 7, 2015

Vawleipi Thanchonak Le Chin Miphun Dirhmun

By Salai SH Lian
CSO, Malaysia Kum 10 Tlinnak Magazine caah tialmi capar a si.

Biadomhnak

Vawleipi le thanchonak tiah tlangtar a si ko nain, vawleipi nih a tuahmi thanchonak kongkau chung ah a thukpi in luh si lem loin, vawlei cung ramzakip phu chungtel an sinak United Nations (UN) nih vawlei thanchonak ah a tuah tuanmi kongkau zohchin in Chin Miphun hna dirhmun kha hi capar in a tawinak in ka vun tial. A tling in tial khawh ding a silo caah, cu bantuk thanchonak an tuahnak ah kan nih Chin Miphun tah zeitlukdah a kan phanh, zeitindah kan sining, dirhmun le tincomi vial in karhlan ning a si. A kan thathnem maw? timi pawl a tawinak in ka vun tial. Chin miphun le ram thanchonak caah rinhchanh dih awk a tha maw timi biahalnak in vun thok ko ning law! Nan ka leh dingmi cu a fiang ko. Cu biahalnak ruahchih bu in capar rel ding ah kan sawm. Vawleipi thancho tahnak in cun UNDP 2012 report ning ah Chin miphun 100 ah zatuak 75% tluk cu sifahnak rikhiahmi dirhmun a tang ah an um tiah an thanh. Sifak tiah tahnak ah an hmanmi cu nikhat ah USD $1.25 tluk nihlawh hmuhlo khi a si. Minung pakhat nih cu nikhat ah USD $1.25 hmuh khawh ding cu UN Millennium Development Goals (hi-hnu-in; MGDs) ah rak chiahmi a si. MGDs cu zeidah a si, zeitluk in dah Chin miphun thanchonak lam a phanhpi? Chin miphun kan dirhmun tah zeidah a lawh? A tanglei ah fiang deuh in vun zoh hna u sih;  

Vawleipi Thanchonak Hmuitinh; 
(MDGs Pre-2015 le SDGs Post-2015)

Vawlei cung pumpi nih kum 1990s a dih lai ah, hmailei karhlannak caah tiah Kum 2000 a tlin kum thok in hnatlaknak ngeihmi Thanchonak Hmuitinh- Millennium Development Goals (MDGs) timi vawlei cung ramzakip nih sifah lehpeknak (extreme poverty) doh ding ah biakhiah lungtlinnak rak ngeihmi a si. An i timhmi Sifah lehpeknak cu tangka hmuhmi tlawm tuknak (income poverty) a si caah thanchoter ding le rawlei ding ngeihlonak siloah pawtamnak (hanger) um lo in tuah ding. Cun, zawtnak (disease) a bikin HIV/AIDS zawtnak karhlo ding in khamnak le umnak hmun tha ngeihlonak (lack of adequate shelter), nu le pa tlukruannak kong chimrelnak le fianternak (promoting gender equality), fimcawnnak (education) kong ah vawlei cung hngakchia poah nih tangniamrun tal cawnnak ngeih hrimhrim ding. Culawng hlah, a hmunmi pawngkam kilven zohkhennak (environmental sustainability) a thancho khawhnak hnga tuanti ding in hnatlak lungtlinnak an rak ngeihmi a si. Hi vialte hi 2015 ah tlinter dih ding tiah vawleipi cozah lawng siloin cozah a silomi phu pawl nih September 2000 rak thok ding in timhmi biakhiahnak a si. 

Saturday, September 19, 2015

Ramkhel Kong Ah Catialtu Le Careltu Kar Ralrin le Ruah Dingmi; Zei Lam Na Zulh Lai?



Catialtu; Salai SH Lian

Atu lio caan hi Ramkomh Kawlram chung ah ramkhel kongkau catial a linhsat lio caan a si bantukin catialtu pumpak zong nih ralrin a herh lio caan a si. A reltu lila zong nih a rel thiam a herh ngai caan a si fawn! Relmi kha mah rawlrialnak tein rial a herh caan a si. Zeidang cu chim lo, Laica tial karlak koko hmanh ah a hung linsa ngaingai. A bik in Online ko ahhin a zualhma khun; ramleng a ummi deuh nih hman khawhmi a si ko nain daithlanh dih awk cu a tha lo! A ruang cu, atulio Online/Social Media ah ceihphaimi le tialmi pawl nihhin, ram chung ah zeihmanh santlaihnak (impact) a ngei lai lo ti awk a tha hrimhrim lo. Ram chung lei laihlum nih a tial lei in an ti khawh lo hmanh ah, relnak ahhin cun thil le ri ngeihmi nih a hun pek deuh ngaingai cang. Ram thlennak tlawmte a hung umnak nih a thlenpi ngaingaimi cu Technology lei; a bik in [Mobile Industry] hi a tel ve tiah ti khawh a si. Cucaah, mi tam deuh nih, Smart Phone an hmang i, Hakha ahcun, Internet Dawr tuah zong a tlamtling le hlawhtling lo deuh ngaingai cang. Cu nih a langhter mi cu kutput pehtlaihnak nih santlaihnak a hung ngei tinak a si. Cucu, 2010 le 2012 Thimnak nih a chuahpi mi lak ah vun rel awktlak ah ruah khawhmi thanchonak kan ti lai maw, thlennak dah kan ti hnga? Atutan, 2015 Thimnak nih tah zeidah a hung chuahpi lai, a khirh lai maw? hmai aa nawr lai dah timi cuanh chung awk kan hun ngei. Nain, atutan ka vun tial duhmi cu a thimnak nih a chuahpi mi kong ah siloin, cucu thimnak i ramkhel (politics of election) kongkau capar, hmuhning kan tial tik ah zeidah ruah chih a herh timi tuhi kaa timhmi a si.

Cucu, catialtu nih Website le Blog, Journal, tbk. ah careltu an um sawh nakding ah le an kau sawh nakding ahhin ruahnak le hmuhning kha a sining lopi in tial lo ah a tha. Catialtu ti tik ah, a biapi khunmi cu Media, News, tbk., in sutung (institution) bang a ummi nih ralrin ding ah a biapi khun. Pumpak catialtu zong nih ralrin ahcun a tha! Catialtu pakhat si tikah, careltu a tlawm le tam cu ngeih a si. Pumpak catialtu nih cun, ahodah a tanh, a hodah a bomh timi a langhter khawh ko hnga. Cun, Party chungtel, party minung, party nih fial in tialter mi nih cun a tial ko hnga! Asinain, cucu hodah a bawmhmi si timi langhternak caah thil diklomi kha a hman a si ahcun a palhmi a si thiam. Cucaah, cu a palhmi nih careltu a sining loin an pialpi ahcun cucu a poi hringhran! Ruahnak le Hmuhning cu duhning poah in tial khawh a si ko. Nain, a fekfuanmi a ruang le sinak cu a ngeih in a tel chih a hau. Cucaah, atulio Ramkhel kong ah mah duhning poah in tial awk a tha hnga maw? A ruang cu Phunghrampi le a dang phungphai an um. Ramkhel kong le sining kong chim ahcun, Phunghrampi le a pehtlaimi phungphai zong zoh chih a hau. Phunghram zong chih lo le rel lo i, Ramkhel kong le Thimnak kongkau ah hmuhning le ruahning (opinion) tial i timh cu, hrial ah a tha!

Wednesday, August 26, 2015

Hmuitinh Phanh Hlan Lawmh Cu Teinak Hmuhlonak A Si



Na hmuitinh na phanh taktak hlan ah na lawmh cia ahcun, teitu taktak nih hmuhmi le tincomi lunglawmhnak laksawng a sunglawi taktakmi cu na co lai lo. Na laksawng na tlawlh kho. Minung nih, ni fate in nunnak caah timhmi (goal) ngei le ruahchanmi timhlamhnak ngei tein kar hlan a si. Na timhmi na hmuh khawhnak ding caah a caan ahcun midang he zuam in hmainor a herh caan a um. A caan ah, nangmah le nangmah na zuam a herh caan zong a um. Nunnak cu teinak hmuhnak ding caah zuamnak in karhlannak hmun a si tiah chim khawh a si. Zuamnak tiah tahchunnak lak tik ah, zuamnak bualrawn ah maw, zuamnak hmun ah hei phanh in zuamnak lawng khi a si lo. Na nunnak ah nangmah tein zeidah na zuam cawhmi a si? Zeidah hmuh na duhmi a si timi saduhthah na ngeih bantukin midang zong nih an rak ngei ve. Cucu, na saduhthah hmuitinh phanh khawhnak, ngah khawhnak ding caah zuamnak he karhlan a herh.

Ni fatin pawcawmnak caah tuanrelnak, siangngakchia nih cacawnmi ah thiam khawhnak, ramkhel a tuahmi nih an i timhnak ah teinak, a zawmi nih damnak, zaanglek in lentecelhnak ah a zuammi nih an celh zuamnak ah teihnak hmuhnak tiah zuamnak a phunphun a um. Cucu, zuamnak phun kip vialte a hopoah nih lunglawmh teinak hmuh a duhmi lawngte sinak vawlei ah a nungmi na si. Cucaah, cu zuamnak chung ah teitu, lunglawmhnak laksawng a cohlangtu taktak na si khawhnak ding ahcun na timhmi na hmuitinh (goal) na phanh tiang lungthul lo le thazaang thumlo tein na zuam a herh. Na tha a dih cikcek tiang in na zuam a herh. Na hmuitimh na phanh taktak hlan ah ka tei ko lai, ka hmuh ko lai, ka ngah ko timi ruahnak he thazaang dinhdorh in na lawmh chung siseh, na dinh a si ahcun, na ngah dingmi na hmuitinh lunglawmhnak laksawng ngahlo a fawite. Na timhnak hmun phanh lo a fawite. Na timhnak hmun na phanh ko zong ah lunglawmhnak laksawng cohlangtu silo a fawite.

Monday, August 24, 2015

2015 Thimnak Caah Chin Party Khuakhan An Palh Maw, An Tuah Hram Dah?

Chin Ramkulh Hluttaw le Cozah Innpi|Hmanthlak; Pastor Niang|
Biadomhnak;
A ralaimi November 8, 2015 ah tuah dingmi Ramkomh Kawlram huap rampi thimnak(General Election) nih a hung kan det thluahmah cang. Nain, poipang kan ton ruang ah thimnak kongkau ahohmanh ti ding deng tluk in lung a chuak lo. Keimah pumpak zong ka si. Mi tampi zong nan si cio theu lai dah! Hakha ah zeidah a cang lai? Zei bantuk harnak dah kan ton chap rih lai timi lang kan bawmh cio. Asilo ah, zeibantuk thawngpang thar dah kan theih lai tiah kan hngahhlang cio. Ramkhel party pawl zong an tuah ciami an rian zong tamlakte an baan, kan baan tiah thawngzamhnak ah a chimmi zong an um. Cu lio ah, ruahlopi in, na pa nih phone ka chawn seh timi bia an hun ka cah. Ka pa cu zaanlei sang ahcun ka hei chawnh. Ka pa ka hun chonh cun zaan ihnak in vun i hlau ninglaw cu bang khin; MP a cuh dingmi amah nih na ka vahpi ko lai a ka ti i, na ka chawnhte theu lai tiah bialehnak tuah lo in, ka um lengmang nain, na ka chawn tilo i, ka rak cohlan cang timi a hun ka chim. Cun, na manh ahcun, zeidah kan chim ah a that? Zeidah kan chimlo ah a that? Zeitindah kan biachim ning le holhrel ning a si lai timi kha ca in hun ka tial piak law ka kuate tiah a hun chap. Simaw! nangmah nih a tha na timi poah a tha ko. Khah! a tha bik in ti khawh izuam ko u tiah ka hei leh! Biadang, chungkhar kong kan hun i ruah nain, ka hnak a ka dohmi nih kan biaruah a tluanter thiam lo. Ka phone ka thlak! A hnu, tlawmpal a hung rauh deuh ahkhin, phone cu ka hei chonh than; Ka Pa ca in rak kan tial piak law, rak ka kuate na timi cu ka tuah kho lai lo. Ka ngaithaim ko, tiah ka hei chonh than. A ruang cu; atulio hi zeikhawm si ah, Media ah cacawn pah in ka hun i teltum ruang le kan hngakchiat deuh rih ruang ah, zeihmanh ah i tello a tha bik! Cun, kaptanh le tanhhlei ngeihlo zong hi ka caah a herh bikmi le a tha bikmi a si fawn. Cucaah, ca kan rak tial piak lai lo tiah ka chimh. Lunglawm tein, aw! si ko cuh, kanmah nih a tha rem ti ning le, kan thiam ning in kan chimte ko lai. Nain, atu cu kan harton chong cu sikaw, Innpa chakthlang taktak telawng kan leng rih hna. September in cun khualtlawn kan i thok men lai a hun ka ti. Ka nu nih a hun chuh, i telhlah ka ti ko nain a duh lo tiah a hun chimchih ve :) Mah nih cun, mah tluk a naih tuk ko cangmi kong ah zeihmanh catiallo in ka um ko khi a hun ka fianter i, a hun ka thangh. Nain a tlai tuk cu a si rih lo. 

Tuesday, July 7, 2015

July 7; Ramkomh Kawlram Ah Sianghleirun Siangngakchia Thisen A Luan Ni


July 7, 2015 Nihin hi, kumzabu a cheutluk a luan cangmi July 7, 1962 ah Rangoon University ah fimthiamnak a cawng liomi siangngakchia hna cu Ne Win cozah nih hramhram in meithal bak in University Campus chung ah a rak kah [Open Fire] hna Ni a si. Cucu philhlonak ah capar tawi ka hun tial.

General Ne Win hi, a ngaingai tiah cun, Sianghleirun zong a rak kai balmi a si lo i, Sianghleirun Siangngakchia hi a rak huat hna, a rak tih hna. 2 March 1962 ah General Ne Win hruaimi ralkap nih nawlngeihnak hramhram in an rak lak [Aana-ting or Coup d'etat]. Ne Win nih nawlngeihnak a lak hnu in RU ah buaibainak a thok colh. May 11 ah, Rangoon University Sianguk (Rector) cu Ne Win cozah nih an uktuk [pressure] ruang ah sianguk sinak in a chuak. University Council hruai ningcang zong an thlen. Council chung ah Ralkap minung an hun telh hna. RU cu Ralkap nih direct uk khawh ding ah an hun tuah. Cuticun, Ralkap nih cu an duhning poah in, University hruai ningcang vialte an thlen dih i nawlngeihnak cu an tling lak in an i lak.

Cu bantuk a zalenlomi phungphai le ralkap uknak tang ah Rangoon University an phanh tik ah, Siangnakchia nih July 7 ahhin an lungtlinlonak le duhlonak kongkau ceihphai ding ah Rangoon University Students' Union Innpi [Building] hmai ah rak chuak in tonpumhnak an ngei. Ralkap nih Siangngakchia hruaitu upa deuh tamlakte an rak tlaih hna.

Tuesday, May 26, 2015

Malaysia Nih Ramri Ah A Thlithup In Mithi Vuinak Thlan 139 A Hmuh; Kawlrammi Vuinak Hmun Dawh A Si


Kawlram le Bangaladesh mipem hna Malaysia kalnak lam ah an riahter chungnak hna hmun a si lai tiah ruahmi mithi vuinak thlan 139 cu Malaysia le Thailand ramri Malaysia ram chunglei ah hmun 12 nak tam an hmuh tiah Malaysia ram Palik zung nih May 25 ah thawng an thanh.

Atu bantuk tihnungmi thlan hmun, a thlithup in mithi vuinak hi a luancia mi thla zong ah Thailand ram chung leikap Malaysia he ramrinak ah an hmuh cang i vawleipi tiang nih theihpimi buainak ah a hung phan cang tiah theih a si. Thai palik nih biatakte in hmalaknak an hun thok in minung cawzuartu (Traffickers) pawl nih Malaysia ah phanhter ding in an timhtuahmi Kawlrammi le Bangladeshmi hna cu tuanvo laklo in an kal tak hna caah, Andaman Rilipi cung ah minung thong tampi an i hreng.

"Hi bantuk thil kan hmuh hi cu a nuam lo ngaingai ko. Mithi ruak le thlan pakhatte hmuh hmanh hi a fak ngaimi thil poipang a si cang nain, thlan 139 bak kan hmuh tik ah a har ko" tiah Malaysia Palik Bawi Khalid Abu Bakar nih Perlis i Thawngfianternak an tuahnak ah thawnglatu sin ah a chim. 

"Thailand he biatakte in riantuanti hram kan hun thok. Atu bantukin thil a cantertu misual hi hodah an si timi hmuh khawh le theih khawh kan izuam lai". 

Thlan khur pakhat ahhin minung ruak pakhatnak in a tam deuh an vuinak hmun zong a um. Nihin tiang ah May 11 thok in Thai ramri i umhmun khuarnak (camp) kalnaktmi he telh in a tlawm bik 28 an hmuh cang. Mi riahnak hmun (camp) pakhat an sakmi ah a tlawm bik minung 300 cu a tlum hna lai tiah an ruah dam.

"Mithi vuinak hmun pakhat cu May thla hramthok i Thai palik nih khur pakhat ah mithi ruak 26 an charnak he khan meter 100 lawng a hlat tiah Malaysia Palik Bawi Mr. Khalid nih cun a chim.

Zeidah Dohnak An Tuah Hnu In A Hung Cang 


US cozah nih Thai cozah sin ah biatakte in hmalak ding a forfial hnu May thal thok in Thai palik an hun cawlcanghnak in Thai ramri ah camp tampi le mithi vuinak hmun an hun hmuh hnu in, a tlawm bik Kawlram le Bangladesh mipem 3000 tluk cu Malaysia le Indonesia ram ah Tilawng in an phan chap cang.

Cawn Ningani, May 22 ah UN Ralzam caah riantuanmi phu UNCHR nih a tlawm bik minung 3500 tluk cu Tilawng cung ah minung tet taktak, tlum lo deng tiang in an um i Rilipi cung ah an i hreng ko rih tiah a chim.

Cun, Indonesia a phan cangmi Bangladesh miphun cu an ram ah kirter than ding in Indonesia cozah nih UN le a dang NGOs pawl bawm in an tawlrel cuahmah lio pi a si i hmai thla ah kirter khawh hna ding in timhtuahnak an ngei.

Atu bantukin kirternak ding ah adihmi chawva cu UNHCR le IOM nih an tawlrel lai tiah Indonesia cozah lei minung simi Sutopo Purwo Nugroho nih a chim.

Hi bantukin a thlithup in Thailand le Malaysia ah minung cawkzuarnak le luhternak lam a tluan khawhnak ding ahin palik zong an i tel tiah theih a si i, Thai nawlngeitu nih biatakte in kherhlainak an tuah hnu ah, ramri ah riantuanmi Thai paik minung 50 cu an rian thial an si tiah theih a si. A cheukhat palik cu an rian phuah in tazacuai mi zong an um.

Malaysia Prime Minister Najib nih "atu bantukin kan ram chung ah thil a can hi a poi kho tuk i thukpi le fakpi in kherhlainak kan tuah lai". Cun, atulio rilipi cung ah a um liomi hna zong chanchuah ding ah nawl a chuah fawn.

Hi kong he pehtlai in vawlei cung ram tampi nih Kawlram Cozah cung ah biatakte in sual an phawt. A ruang cu Rakhine Ramkulh i buainak ruang ah Rohinghya Muslim pawl faktuk in a runrun in tliknak a hung chuak i puaisa (trafficker) pawl nih caantha lak in ram dang Malaysia ah lanhter khawh an timh hna caah a si tiah an zumh.

Atu bantukin Malaysia le Thailand cozah nih kherhlainak le tlaikhihnak an hun tuah ruang ah micawzuartu (traffickers/puaisa) hmangharnak Malaysia luh a timi mipem Rohinghya le Bangladesh mi a tambik an si.


Ref: Irrawaddy, Aljazeera, BBC, (May 25)

Tuesday, May 12, 2015

Naypyidaw Kum 10 A Tling: A Thlithup In Sakmi Khualipi Ahohmanh Nih An Hlum Hlei Lo

Thilmak, khuaruahhar le hngalh awk a buaithlak ngai le har ngaingai in a hung chuak mi Kawlram khualipi thar Naypyidaw cu New York nak in a let ruk in a ngan deuh. A thianghlim ngai. Nain,a chungah zeihmanh um loin a lawngkang mi khuapi a si. A sikun ah, ziah an sak hnga?
Naypyidaw Hluttaw Innpi
Kan hnu kum June thla chung ah Naypyidaw pawng Yezin ah sianghleirun kaimi Laimi (Chin) nih sianghleirun siangngakchia cawlcanghnak kong ah biaruahnak le Salai Tin Maung Oo Philhlonak tuah ding ah tiah an ka sawm i Naypyidaw cu ka va kal. Salai Tin Maung Oo a thih ni taktak cu sianginn kai he a ton caah tiah nirukni ah biaruahnak le tonpumhnak tuah ding an ka ti caah ninga zaan ah Yangon (Rangoon) in ka thawh i, Naypyidaw lei ahcun ka kal. Naypyidaw cu ka voikhatnak kal ding a si. A khua umtuning le lamlesul a á¹­hat ning khi an chim cu ka theih pah lengmang cang. Nain, ka phan bal lo. Ralkap lubik Pu Thang Sui timhtuahnak in a thlite in an rak sakmi khualipi a si bantukin a lam le sul cu a tha taktak. Mawá¹­aw a kal le kallo hmanh khi a hngal setsai lo. Sianginn kainak in ka tlunka cu sikaw, Kawlram zong ah mah bantuk lam pei a um kho ve ko hi ka ti len. Mawá¹­aw a kal le kal lo zong ka hngalh setsai lo bantukin ka rak i hngilh diam i, lampi ah voi khat hrawng kan i dinh hnu ah mawá¹­aw dinhnak [a voi hnihnak] kan phan cang tiah anti caah á¹­um ding in an hung tehcawl thawng ceo khin ka hun i hlau. Ka vun lau pah nawn. Lau nawn pi khin, hika hi "Bawkah Tirih" mawá¹­aw dinhnak a si maw tiah ka hun hal hna. Cucu, Yezin siangkaimi ka naule nih kan rak in don lai an ka tinak a si i, ka hun á¹­um beh. Tlawmpal ka hun á¹­hut luklak ahkhin, Mawá¹­aw Saikel pathum in a hung ka dongmi cu an hung phan. Kan i ton cu ka lunghmui ngaingai. An ka dong sual lai lo tiah ka phang pah ziar.

Mawá¹­aw Saikel lukhuh cu an hun ka pek i, Saram Sibawi, Thingram Kong Cawnnak le Cinthlak Kong Cawnnak pawl a umnak Sianghleiruun lei ah cun an hei ka choi pi thluahmah. Naypyidaw chung taktak cu a luh zong luh dawh ka si rua lo. Bawkah Tirih mawá¹­aw dinhnak cun kan chuak, Saikel cung cu sikaw, lam a kauh ning le a ngan ning hrawnghrang cu fiang taktak ka hun hmuh pah tluahmah. A kau taktak khi a si. Saikal mongh pah cun, a ka phirhtu nih Naypyidaw lam umtuning pawl le a ngerh á¹­uká¹­ak mi kong, luhnak lam khat (one-way) lawng hna si i, hna a hnawhnak kong a hun ka chimh pah. Cu tluk lamkau le ngan ahcun mawá¹­aw khi ram dang bantukin “ving- ving-ving” tiah i chok pah sehlaw cu a rem ngai hnga nain kanmah saikel pawl lawng cu kan si. Mawá¹­aw umlo mipi zong cu Traffic nih a hun kan dir ter pah. Kan dir pah ve. Naypyidaw timi a kuam chung kan hun lonh a si lai dah, lam cu a hung hme thluahmah. Tuan i lam he tahchun ahcun Lai lam kan timi phun khi a hung si hnga dah ka ti....Hmmm! Makha Naypyidaw cu a si mu tiah ka lungthli khin ka hei ti.

Tuesday, May 5, 2015

Thinhun le Lungnuamlo Ngai In Um Peng Ding Ah Kan Chan (Nunnak Caan) A Tawi Tuk

India President hlun Dr. APJ Abdul Kalam nih amah pumpak tonmi kong ah hitin a chim:
Dr. APJ Abdul Kalam
Ka hngakchiat lio ah, ka nu nih kan zapi caah rawl a kan chuan piak tawn.
Zaan khat cu chunnitlak rian a tuan hnu ah ka nu nih a chuanmi rawl cu a hun kan ser piak, ka Pa hmai ka ah Subzi (Meh) le Roti a ut/kang (Laimi ca cun Buh ut kan ti hnga) ngaingaimi kha a hun chiah.

Aho tal nih a kang/ut ngaingaimi Roti cu an hmu in an zai hnga maw tiah ka hun ngiat cuahmah lio ah, Kapa nih a hun lak i a ei thluahmah pah khin sianginn ah ka tlamtlin le tlinlo kong a hun ka hal pah.


Kha zaan ah zei ka rak chimh cu ka hngal ti lo, nain, ka philh khawh lomi cu Kanu nih Roti a ut tuk lak in a tuah sual ruang ah a nawlmi kha a si.


Ahlei in ka philh khawh lomi cu kha zaan i ka pa nih a rak lehmi bia kha a si.


Cucu;

Thursday, April 16, 2015

2015 Ah Mi Zeidah Na Thim Lai

Biadomhnak
Kum 2015 a dongh lei ah Rampi Thimnak (General Election) phungningte cun a ngei ding kan si
Thimfung Nih Thilsining A Thlen Khawh
(Kan ngei kho taktakte hnga maw?). A biapi taktak, voikhat thim kan i palh sual ahcun kum 5 chung kan i hreng lai. Thimnak kong kan chim tik ah fiang in a hngallomi kan um sual ah, zei bantuk caah khin dah kan hei thim dingmi cu an si lai timi a tawinak tein ka hun langhter hmasa lai. Zeiruang tiah ahcun, Ramkulh Cozah phungsertu, Ramkomhpi ah phun hnih in Amyotha Hluttaw (Upper House) le Pyithu Hluttaw (Lower House) tiah kan ngeih ballomi chawhhrup in kan ngeih caah a si. A hnu Zaukphung muithlam a hung len deuh chin lengmang ahcun thimnak a tam chinte lai. Atu Rampi Thimnak ah voikhat tein thim dingmi hmunthum hi a biapi in ka hun langhter lai.

2008 Phunghram Ning In Thim Ding Mi
Kum 2008 Phunghrampi ning in mipi thimmi MP palai Amyotha Hluttaw (Upper House) ah MP thutnak (12) le Pyithu Hluttaw (Lower House) ah MP thutnak (9), a zapi fonh MP palai thutnak (21) Kawlram Bupi Pyidaungshu Hluttaw (Union Parliament) ah kan ngei. Cun, Ramkulh Tonpumhnak (State Assembly), Chin Ramkulh Cozah ah Phungsertu (Legislators) zapi fonh Ramkulh MP (18) le Ralkap aiawh MP (6) tiin ramkulh phungsertu (24) kan ngei. Mizapi nih thim baklomi Ralkap aiawh minung (6) telh chih in Chinmi nih Ramkomh MP (21) le Ramkulh MP in (18) phungsertu minung (45) Chinmi nih kan ngeih hna. Cu caah cun thimnak kan ngeih dingmi cu a si. Ralkap minung 6 tello poah cu Chin Ramkulh i khuasa mi kum 18 a tlingmi poahpoah nih mah lungduhmi thimnak nawl ngeih dih a si. Cucu, phunghram ning in ngeihmi covo le á¹­uanvo (right le duty) an si.

Pumpak Minung Maw Ramkhel Party Dah?
A cunglei thim dingmi ruahchih buin, thimnak ah zeidah a biapi deuh, pumpak minung zoh in thim maw a biapi deuh? Party zoh in thim dah? timi ruahphu le biahalnak hi tuah phu bak a si ko. A minung pumpak dah timi hun zoh hmanh hna u sih. Khah! Ruah ding!!! thimnak ah party zoh loin a minung zoh in thimfung thlak ding timi hi nang careltu pumpak zeitindah na ruah ve? Hihi biatakte in ruah a haumi thil a si. Thimmi nih an kan hruainak term khat a tling deng fangfang a si. Thimlo mi zong an i cawh thiamthiam fawn rih. A minung in thim ding ahcun an har rih ko lai. Zeiruang ah tiah cun, zeitindah a rianá¹­uan ningcang a si tiah kan theih lomi minung an tam ko rih lai. Amah bel, pumpak minung nih, party kaltak le party siloin amah Pumpak (independent) in ram ca rianá¹­uan ding in a zuam ding a si ahcun, cucu ruah awk a hung um hnga. Cucu siloin Party le Party in izuam ko ahcun, minung zoh ding cu a sithiam hnga maw. A sithiam zong a si kho men? Nain, Party chung i, a cuhdingmi pumpak (candidate) cu party phung aa tlaih caah cu party in a dirmi a si. Cu a dirnak party phung (manifesto) cu a zulh caah a si ko. Party nih cucu kan tuah lai, khakha kan tuah lai, zulh hau, upat hau, timi phungphai vialte kha zulh ding a si.

CNDP le USDP min char bak in mizei party deuh dah kan thim awk a si tiah a hun ka halmi an um pah á¹­heu. Cucu thim deuh ding, khakha thim deuh timi cu keimah rian a si lo caah ka chim awk a tha men hnga lo. Cucu, karlak thlak minung (middle man) ka si hngalhnak a si ka ti khawhmi a si fawn. A zeikhawm si ah, mizei hmanh á¹­anhhlei ngeilo tein mipi nih kan ruah deuhnak dingtu ah hun fianh khawh ka zuam lai. CNDP le USDP lawng hi Chin Ramkulh ah a ummi Party an silo hi kan hngalh a herh rua tiah ka ruah. CNDP le USDP an lar bik ca zong ah a si kho men, nain CPP, ENDP, NLD, CLD tiah a dangdang zong an um. Party 11 tluk Chin ramkulh ah a um cang ti a si. Hihi nihhin a kan fainter komi cu kan thimfung a á¹­hená¹­hekter dih. Cucu a poi deuhmi a si. Cucaah, a biapi tukmi cu thimnak hlan ah Chin Party pawl pehtlaihnak an ngeih a herh. Culo ahcun, 2010 bantukin thimfung a vaivuan dihá¹­han ko lai i, Chin Party nih Chin Ramkulh ah a cozah an ser kho á¹­hiamá¹­hiam lai lo. A cozah an serh khawh lo ahcun, duhning in rian an á¹­uan kho lai lo. Cucaah, zeiruang ah dah Chin party nih rian an á¹­uan khawh lo timi lungaw á¹­awmnak kha a hung chuahnak a si. Cuti bantuk cozah serh khawhlonak nih cun, CNDP/Chin Party nih kan Chinram ah rian an á¹­uan khawhlonak ruang lak ah pakhat cu a si. Ramkulh cozah an ser kho lo i rian an á¹­uan kho lo. Cucu a fiang tukmi khi a si ko. Khat lei ah, cozah a sermi party zong nih zeidah an tuah khawhmi a um timi zong ruah chih a hau fawn. An tuahmi ngaingai a um ve hlei lo. Kan tuah an timi khi chimrel tlak lo lawngte an si. Ram uknak a tlaimi cozah pakhat nih a tuah ding a simi rian hrimhrim a si. Cucu, mipi nih an pekmi Tax (ngunkhuai) in tuahmi a si i, minung covo a si. Thil an tuah ngaingai mi a um ve hlei á¹­ung lo hih! Zeidah a bau kun?

Ahodah kan thim ah a á¹­hat lai tiah fiangphut in a ka halmi an um á¹­heu fawn caah, keimah ruahnak cun, miphun caah rianá¹­uan ding in timhtuahnak a ngeimi miphun party kan ngeih ko a si ahcun, mah cucu kan thim hna deuh awk a si ko hnga lo maw. Central party ah USDP, NLD, NDF le NUP tbk. an um. Cucu thim ko hna usih tiah hei ti usihlaw cu party chung ahcun kan thim dingmi hna an dirhmun zeidah a lawh timi hi ruah chih awk a hung um hnga. Central party i central committee ah miphun hme le mitlawm-u a kan aiawhmi an um á¹­ung lo. Tahcunnak ah, cu bantuk party nganmi central committee ah Chinmi min hmuh awk a um lo ahcun ruah ngai ding a hung si. NLD nai February thla chung ah 2015 teinak hmuh khawhnak caah tiah committee an ser tharmi a um i, ramkulh dang cu an i tel dih Chin ramkulh vial cu a tel ve lo. Cu bantukin USDP zong a si á¹­hiamá¹­hiam ko lai. Tuan minung 52 an thimmi zong ah, Chinmi an i tello leng ah, Nu zong pakhat hmanh an i tello. Cu bantuk aiawhtu pakhat hmanh umlonak ahcun kan kong cu an kan ceih piak lem hnga maw. Cu caah kanmah miphun party nih cun a zeikhawmh ah kanmah miphun kong cu an ruat deuh ko hnga lo maw timi cu ruah awk ngai a si. 

Ralkap Lutlai: Than Shwe Thimfung Thlaklio (2010)
USDP nih kan ram hi an uk awk a si maw timi zong hi an hun ka hal theu tawn. Kan duhlo zong ah term khat cu an kan uk ko cang. Cucu, 2010 lio thimnak ah kanmah miphun party chung in kan i á¹­hená¹­hek tuk ruang ah, USDP nih ralkap he bawm in a cozah an ser khawhmi a si. Cucu, kan nolhter ah maw a á¹­hat, nolhter lo ah dah? Cucu pumpak thimfung thlatu nawlngeihnak cung ah a hngatmi a si. Minung covo kong he pehtlai in ka cawn tik ah, atu bantuk cozah tang ah Biaknak zalonak ka hmuh ning an hun ka hal tawn, Kawl miphun party nih cun, anmah biaknak a simi cu karh ding cu an izuam peng ko hnga lo maw tiah ka ti tawn. An tuah taktakmi zong a si. Cucu a fiangmi a si ko. 1947 phunghrampi le atu kan hman lio mi kan 2008 phunghrampi ah biaknak kongkau a á¹­ial ning ah Buddhist cu hmunhma á¹­ha a pek i, a dang biaknak pawl Khrihfa telh in Kawlram chung ah a um vemi an si ti menmen in a langhter.

Cun, USDP thimfung pek ruang ah CNF cawlcanghnak zeital a dawn khan lai maw tiah an ti á¹­heu fawn? USDP thimfung pek ruang ah CNF dohthlennak an cawlcanghmi cu pehtlaihnak um in ka hngal lem lo. CNF cu 2008 Phunghram an duhlo, a tang zong in a cawlcangmi an si lo. An nih cu Phunghram leng in Federal ramkomh sinak ding caah, tlaitleng pathum he zeitindah thlennak kan tuah khawh lai tiah meithal tlaih in a cawlcangmi an si. Cucaah, USDP siseh, a dang Chin Party si hna seh, zei bantuk party nih Chinram ah Federal a silomi Ramkulh Cozah an ser chung poah cu an nih cu meithal an tlai ko lai dah. Cucaah, USDP cozah a kai zong ah, CNF dohthlennak caah zeihmanh suallam a ngeih hleinak a um lem lo. Anmah lamte in an kal ko lai. Cucu, keimah hmuhning a si. 

Biadonghnak
A donghnak ah thimfung thlak kan i palh sualnak hnga lo hi a biapi tukmi a si. Nain, zei khi dah a palh? Zeideuh khi dah a dik timi cu pumpak biakhiahnak lawngte an si fawn. A biapi in kan theih ding cu, thimfung thlak kan timi cu, pumpak pakhat nih a duhmi thimnak nawl a ngeihmi pumpak covo a si. Cucaah, a ralaimi Rampi Thimnak ah thimfung thlatu pumpak pakhat cio kan biapit bantukte in kan hruaitu ding ah a cuhmi miphun party pawl zong an biapi tuk hringhran. 2010 kum lio thimnak bantukin thimfung á¹­hená¹­heknak hnga lo ding caah rianngeitu cu, Party pawl an si. Cun, thimfung thlak ipalh lonak ding cu pumpak pakhat cio rian a si. Cu bantuk thimfung thlak ning cang mizapi nih kan i fian khawhnak hnga ding caah fimchimhnak cu á¹­anhhlei a ngeilomi mipi bu (civil society) le thawngzamh phu (media) nih rian nganpi an ngeih. Cucu, thimnak kongkau ah biatakte in party á¹­anhhlei ngeilo bakin fimchimh cawnpiaknak an tuah a herh. Cu ve bantukin, Ramkulh ah zung an on cangmi Thimnak Zungpi (Election Commissions) zong nih mizapi fimchimh ding hi hmai aa thlak dingmi rian nganpi pakhat a si. Election Commissions nih cu bantukin fimchimhnak a tuah tik ah atulio cozah uknak tang ah an um ruang ah cozah tlai liomi party á¹­anhhlei in a chimrel cawnpiak ding a si ve hnga lo. Cun, Election Commissions nih a biapi in, a thianghlim mi thimnak a si khawhnak hnga ding caah rian nganpi an ngei fawn. Cucaah, A ralaimi kum dongh thimnak caah, Mizapi thimfung thlatu rian, mizapi bu (civil society) le thawngzamh phu (media) rian, party nih an tuah dingmi rian, rian phunphun hi kan i fian a herh hringhran ko. Rampi huap thimnak a um taktak ko ding a si ahcun, Thlapa thla 6 fai telawng caan kan ngei cang. Party nih zeidah an tuah cang? Thim awk tlak kan timi pumpak minung nih tah zeidah a tuah cang? timi biahalnak le, Civil Society pawl nih zeidah an tuah cang? Media nih zeidah an tuah cang mi a si? Zei vial dah rian lim a si cang? Cun, Ramkulh, Pengkulh le Khua (myone) Election Commissions nih zei vial dah an tuah cangmi a si timi hun hngalhter á¹­hannak, hi capar in ka hun in sawm hna.

Salai SH Lian
March 2, 2015

Friday, April 10, 2015

Kawlram Thlennak Hnu A Khirh Maw?

Atunai chung hrawng a hung cangmi thil nih Kawlram zeitlukdah thlennak lei ah lam a zawh timi a hun fianter ngaingai.


March thla zarhkhatnak ah Tuluk he ramri neihnak ah Kawl ralkap nih Kokang hriamtlai phu an kahnak ah hmanmi Bom nih Tuluk lothlo minung 5 a thah hna. Cun, Yangon le Letpadan ah duhlonak langhtermi siangngakchia hramhram in an tukvelh hna lawng siloin tlaihkhih in thong an thlak hna. Hiti bantukin cozah minung nih hruhru hranghrang an cawlcanghnak hi zohtik ah ralkap uknak lei ah kan kir á¹­hanmi hna si hnga maw timi biahalnak le ruah awk a hung um.

March thla thokka i a cangmi pawl ruang ah ralkap uknak lei ah kan kir á¹­han tinak thengtheng a si men hnga lo. A ruang cu Kawlram ah tlangcungmi he kahnak le duhlonak langhtermi hramhram le hruhru hranghrang in tlaihkhih cu a um lengmang mi an si ko. Asinain, ruah ding a ummi bel cu thlenak lam a zawh cuahmah mi President Thein Sein cozah nih hmalak ning le a lehrulh ning hi a si. Cucaah, thlennak lamthluan a zul cuahmahmi cozah nih a thil tuah ningcang hi fakdeuh in zohá¹­hannak le á¹­uanvo lak a hau hnga.

Kawl Palik nih Duhlonak Langhtermi Siangnakchia An Lehrulh Ning
A ruang cu Democracy ram ahcun mizapi nih zalongte in chimrelnak nawl le zalongte in duhlonak langhternak nawl pawl a awnh ding a si. Cun, Mipi cozah tiah ruahmi ah Ralkap nawlngeih tuknak kong ah zoh á¹­han hrimhrim a haumi thil a si. Cucu atulio President Thein Sein cozah nih a ton cuahmahmi harnak an si. A hlan ralkap cozah bantuk siloin thlennak tlawmpalte a hung tuah cang bantukin a luan cia caan thil an tuah ning bantukin tuah awk a á¹­ha ti lo. Cucu, duhlonak langhtermi 1988 le 2007 bantukin hringhrim in tukvelh, tlaihkhih, meithal kah le thongthlak awk a á¹­ha lo. Democracy uknak phung nih a zulh dingmi phunglamte in a kal a hung herh. Cu bantuk lio caah ah March thla thok a hung cangmi thil nih mizapi lung a thar in a hunghrin ter á¹­han.

Kawl ralkap á¹­heuá¹­heu, voikhat tal iphehlo le lihchimlo cu an iziak hrimhrim rua lo. Tuluk ram i Bom an thlak sualmi zong cu kan si lo tiah an hun lih hmasat hoi. Nain, an á¹­ihtukmi Tuluk cozah thinhun lai phan ruang le lih thuh awk a á¹­hat lo ruang ah kan thlak sualmi a si ko tiah an hung i phuang á¹­han nain Kongkang hriamtlai phu ruang ah a si tiah midang mawh an hun phurhter hoi. Tuluk lothlo cu liam ding in an lungtling i Kawl cozah nih minung pakhat ah Tuluk phaisa 70,000 yuan ($11,222) a pek hna. Cucu atulio Kawl phaisa thlen tuak cun sing 120 (1, 12, 22,000) hrawng a si hnga. Nain, culak ah cun Kawlram chung ah cozah tilawng khualtlawnnak a leh ruang ah a thimi chungkhar cu minung pakhat ah Kyat Sing 3 (Ks. 300,000) cio lawng in a rulh hna.

Cun a dangdang thlennak tampi lak ah a biapimi pakhat cu rampi kahdaih hnatlaknak cahran tlamtlinnak kan ngei kho tiah thawng an hun zamhmi a si. Ram chung le ramleng mizapi lungthin a
Ram Chung Ralzaam 
hung hliphlau ter. Asinain, hnatlaknak an ngeih a suimilam á¹­em hmanh a ruahhlan ah Kachin Ramkulh lei ah kahnak a hung chuak. Shan Ramkulh kahnak nih a hung zulh, kahnak le kahnak a hung i pehthluahmah. Cun, April zarhkhatnak a hnu bik thawngpang theihnak ning ah kanmah Chin Ramkulh chung zong ah March thla dongh ah kahnak a hung um. Asinain, kanmah Chin ralkap le Kawl ralkap siloin Kawl le Arakan ralkap deuhtu an si. Chin ralkap he an silo caah i lawmh awk bantukin a hung um. Nain, cucu kahnak ruang ah Chinmi tampi tlikzaamnak a hung chuahpi. Kan miphun nih ruah awk a ummi cu zeiruang ah Kawl le Arakan (Rakhine) kan ram chung ah an i kah khawh ning a si timi biahalnak hi a hung si.

Biadonghnak ah atu bantukin buaibainak a hung um á¹­han lengmang lawng siloin ikahnak zong ningkel in a hung um lengmang tikah khawihen an kahdaih hnatlaknak kongkau ceihkhanmi cu tiah ram chung minung pakhat sinak in hallo awk á¹­ha lomi a hung si. Kahnak kong ahcun kahdaih hnataknak minsen kan thut taktak rihlo caah a si tiah kaphnih in an ti khawh men. Kal tak chung u sihlaw, a mahbel siangnakchia duhlonak langhtermi a lehrulh ning zoh tik ah, democracy kalning le muru cu a kheng hrimhrim lo. Cun, zeiruang ah Tuluk lothlo minung 5 cu zatzat in a liam hna lio ah amah miphun cu cu zat tlawm takte lawng cun a liam hna timi zong hi biahalnak tuah phu a hung si á¹­han hoi. Cucaah, atu bantukin thil a hung cang á¹­han lengmang mi pawl ruang ahhin Kawlram Thlennak Hnu A Khirh kan ti kho hnga lo maw.

Ch. The Diplomat, Chinadaily, Chinland Guardian

Salai SH Lian
10 April, 2015

Friday, March 27, 2015

Delhi University Ah Ka Khuaruahharmi 'DUSU' Cawlcanghnak

DU Vice Chancellor Office-North Campus
Delhi Sianghleiruun Sianghngakchia Buu [Delhi University Students Union (DUSU)] cawlcanghnak hi, sianginn ka kai chungah ka khuaruahhar ngaimi ah aa telmi thil pakhat a si. An cawlcanghnak ah thilá¹­halo tampi zong a um len ko lai nain keimah nih ka hmuh khawh tawk in a á¹­ha deuh ka timi ka vun langhter hmanh lai. DUSU hi kum khat ah voikhat thimnak an tuah. Cu thimnak ah cun sianghleikai ramkhel phu (party) pawl hi anmah hmuitinh cio in an i zuam. A bik in Party ngan pahnih an um. Pakhatnak ah, tulio India Cozah tlaitu a simi Bharatiya Janata Party (BJP) nih a dirpi mi ABVP-Akhil Bharatiya Vidyarthi Parishad (Mirang: All Indian Student Council) le Congress Party nih dirpimi National Student Union of India (NSUI) an si.  An phu hnih in phung ningte in a dirmi an si. ABVP cu 1948 ah rak dirhmi right-wing phu an si i, 9 July 1949 ah cozah theihpinak a ngahmi an si. Cun, NSUI cu 9 April 1971 ah drihmi a si. A dangdang Communist ruahnak deuh aa tlaihmi Student Federation of India (SFI) tibantukin phu phundang deuh zong in an i zuam cio.

DUSU thimnak tuah can a hung phanh ahcun Delhi chung i thawngzamhca ahhin rel cawk loin an á¹­ial tawn. Cu nih cun, DUSU hi zeitluk in dah a biapimi a si ti kha fiang tein a langhternak a si. DUSU in hin India ram politics mino level in cun a thoknak hmunhma biapit taknak hmun a si kan ti khawh. A bik in Delhi caah a si khun. Delhi ah Party pahnih lawng an rak um. BJP le Congress (nain 2013 in AAP a dir) an si. Cu bantukin DUSU Thimnak zong ah cun Party ngan pahnih Congress nih dirkamhmi NSUI le PJP nih dirkamhmi ABVP cu a si ko. DUSU ahhin a zeibantuk party hmanh silaw, President kon, Secretary kon na tlin phot ahcun India rampi Parliament chung luhnak ticket naa ngaih cang he khin a khatmi ruah a si. A tuan le a tlai lawng a si ko cang. DUSU General Election cu, phungningte in Campaign tuah caan, thimfung thlak caan tiah á¹­hen dih a si. DUSU Thimnak cu sianginn kharpiak in siangngakchia vialte nih thimfung thlak cio a si. (Thimfung thlak cu pumpak thimnak nawl a si caah thlak lo in a ummi zong cu an tampi á¹­hiam). DUSU cawlcanghnak cu a ropui hrinhran ko.
Catialtu Siangngakchia Hawile Cheukhat He
Kannih Kawlram Sianghleiruun Bu kan i hruai daan he cun van le vawlei in a dang ko. India ram cu Democratic ram a nganbik pakhat a si lawng siloin a caan zong a sau ngai ve cang mi a si caah Mino le Siangngakchia nih an covo an i fiang ngaingai. Cu nihcun, cawlcanghnak thazaang a pek tuk hna i, a á¹­hawnter tuk fawn hna. A hlanlio kan pa le nih an chim tawnmi yangon University Students Union (yUSU) he khan a lo pah men lai tiah ka ruah. Mandalay, Monwya le Kalay hrawnghrang he cun tahchun awk hrim a á¹­ha hnga lo. A ruang cu a bu/phu in umnak nawl hrimhrim an rak kan pek duhlonak nih khan tam tuk a rak kan hrawh cang. Sianghngakchia nih a bu in kan ngaihmi covo hrimhrim kha kan rak i thei lomi ka lawhter. Delhi University Administration ahhin thil hmete in a nganpi tiang ah DUSU nih a lungtlinpinak le telpinak a hau á¹­heo tawn. Kan ram sianghleiruun bu he cun a dang riamruam ko…! Asinain, cucu Cozah Uknak á¹­ha lo nih caan sau tuk a rak kan reh cang caah a si i, duhsah huamsam tein cawlcanghnak a á¹­ha thluahmah vete ko lai tiah ka ruah.

***Theithernak: Hi cabia cu 2013 Lai Christian Church Magazine (LCC-Magazine) chung i biaruahnak in lak á¹­hanmi a si. A cabia tampi thlenremhmi le chapchihmi a um lo. Cafang fonh ning belte le caan zoh in thlemremhmi tlawmpal a um.

Salai SH Lian

Tuesday, March 24, 2015

Ka Siaherh Ngaimi

Ka siaherh ngaimi (Cambodia nih a hun ka theihter á¹­han);
Ziah? Laiholh le Laica cu Chinholh le Chinca ti cu a hau theng?

Laiholh/Laica kan ti awk a si ko. Laiholh in kan chim chinchin ahcun, kan ti awk chinchin a si hnga! Holh dang in an chim hmanh ah hman khawh á¹­hiamá¹­hiam a si ko rih fawh!

Naite, Cambodia ka kal ah ka chuah sual!
Cambodia mi tampi he bia kan i ruah, culak ah bia kan i ruahnak pakhat ah Cambodia Holh (Cambodia Language) in bla...bla tiah ka ti i, bia kan i ruahmi pa nih ka holh remh lo tein Khmer Holh (Khmer Language) in ... bla...bla.... tiah a ka leh i khua a ka ruahter colh! Hihi ka ruah lengmangmi a si.

Ziah, Cambodia cu International ah Cambodia tiah theih a si ko mi, an holh cu Cambodia Holh (Cambodia Language) tiah an thlen ve ko lo? Laimi tampi nih kan holh Laiholh kha Chinholh tiah thlen a duhmi um a si bantukin khan mu! Thlen zong a si cang rua (mitampi lungthin ah) Laiholh le Laica kha Chinholh le Chinca tiah thlen timhtuah le thlen a si caah mu (CACC nih an thlen rua ka ti? Zeidik an hei ruah hnga?)

Cucu a haumi a si theng maw? Cambodia ram chung ah Khmer, Chinese, Vietnam, etc... tiah an um. India ah cun Cambodia nak hmanh in an i cawh deuh ving!

Cambodia Holh le Cambodia Ca or India Holh le India Ca an ti ve hlei lo. Cambodia ahcun Khmer Holh le Khmer Ca tbk. in le India ahcun, Hindi Holh le Hindi Ca, Urdu Holh le Urdu Ca, Telegu Holh le Telegu Ca tbk. in a phunphun in a um á¹­hiamá¹­hiam ko!

Cucaah, kan holh le kan ca cu Chinholh le Chinca ti cu thlen a hau thengtheng maw?



+++++++++++++++++
Facebook Comments:
  • Welcome Lian Sang Hnin Lian aw si apic kha duk ka van.hmuhi ka comment colh ve mi si cung kha cu tu cuka vun rel dih i ruah phu te si kei mah le keimah zong bia ka van i hal colh ve good
  • J Lian Cinkhua Laiholh chinholh ti cu ka uar lo taktak mi si ve.

  • Salai B. Chan Laiholh, Laica (Hakha) hi Chinholh, Chinca tiah an thlen duhnak, tinhmi kau a um men lai. A tha ngai ko. Asinain, Chinholh, Chinca tiah thlennak nih holh ai dang ciomi Chinmi lak ah, lungnuamh lonak a chuahpi ahcun, a tha lo. Cun Chinholh, Chinca tiah a taktak in pompiak khawh a si maw si lo ti zong a biapi rih. Laiholh, Laica ti hi kan unau Falam zong nih an hman. Cucaah Laiholh le Laica ti hi Hakha ta lawng a si lo, Falam ta zong a si ve. Ruah ding a tampi, sensitive issue a si.
  • Sang Hnin Lian Na hun comment cio i a tha ngai! Ka timhmi cu "khuaruahter" kha a si... "to make you think critically and more deeply" tck., ka rak tial mi leng khin adang tampi an um rih! Minthlen a hmangmi ram le miphun kong zong ruah cio a hau!
  • Sang Hnin Lian Salai Thihlum Catialmi cu a reltu nih duhningte in rel i lehnak (interpret) tuah khawh a si ko! Nain, FB minthlen kong meimei ahhin cun ka buai lo ti ka theihpiak law ka duh ko. Ram le Miphun min thlennak kong le Fb minthlennak kong cu aa pehtlaihnak ka hngal hrim lo. Voihnih deuh zong nolh in ca hi rel ah tha men lai! Siloah, keimah maw catial ka thiam hringhran lo i, a fian lo bia dah a si! Thuk deuh le fak deuh in khuaruah cio tu kan hau ko!
  • Misual Pa Chin hi ka bia ah um tuk lo lai deuh ka hman ko Chin phunpi ni an ti ca an tial mi cu CND an hman fawn ka fiang lo Chin tiah kan ttial mi hi kawl ca ma si mirang ma si lai ca dik
  • Bawi Mang Ahau lo ka ti ve mi asi

  • Thang Thang kei cu lai holh lai ca ti te hi huham a ngei deuh ruah ka ti. chin ca chin holh ti mi cu ka lungthin hrim ah a phan kho lo.
  • HL Tea Thuk deuh le kau deuh in ruah setmat lo cun Comment sawhsawh ding dawh in a lang lo hih. Alian mah hi ruahphu te bak si.
  • Nancy Parthachin Mah cu khua a ka ruah ter ngai ve ??

  • Oyama Mang Chin ca/holh tiah kan ti lan khawh ahcun cu nak tha cu zei? Kan ti lan khawhnak ding ahcun ti phot cu a hau fom cuh. Tih tuk ding zong cu a si hme maw?
  • Lai Pasal Ruah ngai awk a si, Chin ma a biapideuh Lai asi loah Chin ca ma Lai ca dah. Kau ngai in ruah khawh ahcun ca tam deuh a tial mi le fimthiamnak phungphung konghe pehtlai in a fim sang deuh mi poah ca hmandawh kan c ko rua hih.... Mahkong ah hin cun a chim tu chim loin tuahsernak in kan ti ahcun that dawh c
  • Ngun Tha Iang Nuam la hi ulian kan hoihoi

  • Sang Hnin Lian Ruah awk: Urdu holh khi, India i, cozah nih Major Indian languages (A biapimi India Holh) lak ah a chiahmi pakhat a si. Cucu, Pakistan Ram i, Official Holh a si fawn. 

    Cucu, a holh min cu an thleng ruam lo! An holh cu an holh a si ko. An Ram min cu, I
    ndia le Pakistan an si ko i, An holh cu, Urdu a si ko! 
    Kan ram min zong, Kanmah holh in kan holh ahcun kanmah auhnak tein auh khawh thiam a si ko fawn! Tck. India kha, Urdu holh cun, Hindustan ti a si. Hindi holh cun Bharat ti a si. Mirang holh (International) in India ti a si. 

    Cun, hmunhma le khua min ah, Bangkok hi, mirang holh a si. Thaiholh cun, Khrung Thep an ti ko.
    Germany khi anmah tein cun, German tinak zawn ah Deutsche an i ti. Germany ram khi, Deutschland an ti. Vawlei cung ram ah cu bantuk a tam tuk!

    Hlathlai le Ruah chap cio ding ah ka hun chap!
    Salai B. Chan Lai Pasal Nancy Oyama Mang Bawi Mang HL Tea Welcome Lian J Lian Cinkhua
  • Sang Bawi Na chimmi hi a dikmi a si. A simi cu a sining tein kan cohlan awk a si. Nawnnok le sawksam len ding a si lo. Holh le Ca cu promote le preserve ding a si. Lai Ca le Holh kha Chin Ca/Holh tiah thlen ruangah a sining aa thleng hlei lai lo.
    14 hrs · Unlike · 4
  • NB Lian Burmanization cu kan huat ngai. Nain kan "Hakhaism" thi cu a ngan ngaingai fawn. Pengtlang dang nih huat lo awk zong kan ttha pah tawn loh.
    10 hrs · Unlike · 3