Friday, April 10, 2015

Kawlram Thlennak Hnu A Khirh Maw?

Atunai chung hrawng a hung cangmi thil nih Kawlram zeitlukdah thlennak lei ah lam a zawh timi a hun fianter ngaingai.


March thla zarhkhatnak ah Tuluk he ramri neihnak ah Kawl ralkap nih Kokang hriamtlai phu an kahnak ah hmanmi Bom nih Tuluk lothlo minung 5 a thah hna. Cun, Yangon le Letpadan ah duhlonak langhtermi siangngakchia hramhram in an tukvelh hna lawng siloin tlaihkhih in thong an thlak hna. Hiti bantukin cozah minung nih hruhru hranghrang an cawlcanghnak hi zohtik ah ralkap uknak lei ah kan kir ṭhanmi hna si hnga maw timi biahalnak le ruah awk a hung um.

March thla thokka i a cangmi pawl ruang ah ralkap uknak lei ah kan kir ṭhan tinak thengtheng a si men hnga lo. A ruang cu Kawlram ah tlangcungmi he kahnak le duhlonak langhtermi hramhram le hruhru hranghrang in tlaihkhih cu a um lengmang mi an si ko. Asinain, ruah ding a ummi bel cu thlenak lam a zawh cuahmah mi President Thein Sein cozah nih hmalak ning le a lehrulh ning hi a si. Cucaah, thlennak lamthluan a zul cuahmahmi cozah nih a thil tuah ningcang hi fakdeuh in zohṭhannak le ṭuanvo lak a hau hnga.

Kawl Palik nih Duhlonak Langhtermi Siangnakchia An Lehrulh Ning
A ruang cu Democracy ram ahcun mizapi nih zalongte in chimrelnak nawl le zalongte in duhlonak langhternak nawl pawl a awnh ding a si. Cun, Mipi cozah tiah ruahmi ah Ralkap nawlngeih tuknak kong ah zoh ṭhan hrimhrim a haumi thil a si. Cucu atulio President Thein Sein cozah nih a ton cuahmahmi harnak an si. A hlan ralkap cozah bantuk siloin thlennak tlawmpalte a hung tuah cang bantukin a luan cia caan thil an tuah ning bantukin tuah awk a ṭha ti lo. Cucu, duhlonak langhtermi 1988 le 2007 bantukin hringhrim in tukvelh, tlaihkhih, meithal kah le thongthlak awk a ṭha lo. Democracy uknak phung nih a zulh dingmi phunglamte in a kal a hung herh. Cu bantuk lio caah ah March thla thok a hung cangmi thil nih mizapi lung a thar in a hunghrin ter ṭhan.

Kawl ralkap ṭheuṭheu, voikhat tal iphehlo le lihchimlo cu an iziak hrimhrim rua lo. Tuluk ram i Bom an thlak sualmi zong cu kan si lo tiah an hun lih hmasat hoi. Nain, an ṭihtukmi Tuluk cozah thinhun lai phan ruang le lih thuh awk a ṭhat lo ruang ah kan thlak sualmi a si ko tiah an hung i phuang ṭhan nain Kongkang hriamtlai phu ruang ah a si tiah midang mawh an hun phurhter hoi. Tuluk lothlo cu liam ding in an lungtling i Kawl cozah nih minung pakhat ah Tuluk phaisa 70,000 yuan ($11,222) a pek hna. Cucu atulio Kawl phaisa thlen tuak cun sing 120 (1, 12, 22,000) hrawng a si hnga. Nain, culak ah cun Kawlram chung ah cozah tilawng khualtlawnnak a leh ruang ah a thimi chungkhar cu minung pakhat ah Kyat Sing 3 (Ks. 300,000) cio lawng in a rulh hna.

Cun a dangdang thlennak tampi lak ah a biapimi pakhat cu rampi kahdaih hnatlaknak cahran tlamtlinnak kan ngei kho tiah thawng an hun zamhmi a si. Ram chung le ramleng mizapi lungthin a
Ram Chung Ralzaam 
hung hliphlau ter. Asinain, hnatlaknak an ngeih a suimilam ṭem hmanh a ruahhlan ah Kachin Ramkulh lei ah kahnak a hung chuak. Shan Ramkulh kahnak nih a hung zulh, kahnak le kahnak a hung i pehthluahmah. Cun, April zarhkhatnak a hnu bik thawngpang theihnak ning ah kanmah Chin Ramkulh chung zong ah March thla dongh ah kahnak a hung um. Asinain, kanmah Chin ralkap le Kawl ralkap siloin Kawl le Arakan ralkap deuhtu an si. Chin ralkap he an silo caah i lawmh awk bantukin a hung um. Nain, cucu kahnak ruang ah Chinmi tampi tlikzaamnak a hung chuahpi. Kan miphun nih ruah awk a ummi cu zeiruang ah Kawl le Arakan (Rakhine) kan ram chung ah an i kah khawh ning a si timi biahalnak hi a hung si.

Biadonghnak ah atu bantukin buaibainak a hung um ṭhan lengmang lawng siloin ikahnak zong ningkel in a hung um lengmang tikah khawihen an kahdaih hnatlaknak kongkau ceihkhanmi cu tiah ram chung minung pakhat sinak in hallo awk ṭha lomi a hung si. Kahnak kong ahcun kahdaih hnataknak minsen kan thut taktak rihlo caah a si tiah kaphnih in an ti khawh men. Kal tak chung u sihlaw, a mahbel siangnakchia duhlonak langhtermi a lehrulh ning zoh tik ah, democracy kalning le muru cu a kheng hrimhrim lo. Cun, zeiruang ah Tuluk lothlo minung 5 cu zatzat in a liam hna lio ah amah miphun cu cu zat tlawm takte lawng cun a liam hna timi zong hi biahalnak tuah phu a hung si ṭhan hoi. Cucaah, atu bantukin thil a hung cang han lengmang mi pawl ruang ahhin Kawlram Thlennak Hnu A Khirh kan ti kho hnga lo maw.

Ch. The Diplomat, Chinadaily, Chinland Guardian

Salai SH Lian
10 April, 2015