Thursday, December 31, 2020

Nunnak tuanbia: nunnak hi zeitluk in dah man a ngeih?



Nikhat cu ngakchiapa nih a Pa kha a hei fuh i, Kapa…

Ka nunnak hi zeitluk in dah man a ngeih tiah a hal.  
A Pa nih cun lung tlang a pek i hitin a ti, Kafa
Na nunnak man hngalh na duh ahcun, hi lung hi i ken law, market ah va kal a ti.
Cun, mi pakhat khat nih a man an in hal si ahcun, bia ka khat hmanh let loin na kutdong pahnih lawng hei thlir tiah a Pa nih a ti.

Monday, December 21, 2020

A Ruang Theihlo Tuah Timhmi Nawi Dam (Tikham)

2020 December 20 — Nawi Dam hi zei setset caah dah an tuah lai timi kong ah, nihin tiang biafiang an chim lo, cozah lei an biachim mi a dang.

Nawi Dam (Tikham) kong ah tlangtlatu lutlai Hluttaw Ohkathah Pu Zo Bawi nih “Hakha khualipi dinti a har tuk caah, dinti caah a si lai” a ti.

Felfai Deuh In Tuaktaan A Herhmi ‘Nawi le Tikham (Dam)’

Published on the Chinland Post|Felfai Deuh In Tuaktaan A Herhmi ‘Nawi le Tikham (Dam)

Salai SH Lian — A luan ciami kum 20 lengkai ahkhan a si lai dah, Zion Tipil Khrihfa Bu Sunday School ah Primary ka rak kai lio i a kan cawnpiaktu Saya Cungte (atu Rev. Ni Cung Thang) nih ‘Ozone’ a rak kuainak kong a kan chimh. Sunday School cawnpiak pah in pawngkamh zohkhenh a biapit ning le vawleipi thil thur ruangah Ozone a rawhnak kong a rak kan chimh. A kan cawnpiaktu ahhin, Bible lawng silo in, a lenglei sining, vawilei kong a kan chim chihmi le cawnpiaktu hi kan rak uar hlei khun hna.

Saturday, July 4, 2020

Kum 900 leng a hlun cangmi 'Westminster Hall' ah,


A Liannganmi Hmun, 'The Great Hall' ti zong an auhmi a si. UK Parliament, 'Palace of Westminster' ah a hlun biknak hmun a si cang. 1097 kum ah King William II nih a rak sakmi a si. Cu lio ah, Europe ah a ngan bikmi 'Hall' a si.

Tuesday, June 16, 2020

Hakha ah ka tlau


Zaanlei sang ah Kapi inn in ka tin hnu ah, hawi sin ah lentecelh pah ah ka leng. Kan ngol in, thei duhmi herhhai kong ah kan bia vun sau deuh hnu ah, kan i then cio hna. Kei a hnu bik ah ka tang. Motorcycle in ka hun i thawh hnik ah, phone ra kaw ka tlaih lai ka ti kar ah hawi nih an ka kal tak. 

Monday, June 15, 2020

“Hakha peng NLD nih Khuami le Pengtlang an Ngaihchiatter”: Ralkah phu caah caantha a si maw?


Salai SH Lian — Atu zarh dongh cu ruah a sur ko nain a hun lum ngai. Hakha ka ti bia! A dangdang zong anmah le tawkzawn cio in, an hun linsa cio theo lai dah! A hun lum le linhsat deuh cu zei dang ruang ah silo in, kum 5 a hung tlingmi Ramkomh Kawlram thimnak ruang ah a si. Tar, upa, mino, le ngakchia tiah hun phai a simi nih, a hun linhsatternak cu a si rua, fur a hun tla pah cang ko nain.

Friday, June 12, 2020

NLD in Thimnak lutding an fiang cang



Salai SH Lian —  Hakha peng in National League for Democracy (NLD) 2020 Ramkomh Kawlram thimnak ah Member of Parliament (MP) aa cuh ding an thim cang hna. Hakha Peng NLD Executive Committee (EC) minung 19 (MP tuan liomi pathum telh) le NLD chungtel Khuanu/pa minung (5) an zapi minung (24) an si. Anmah nih, June 11 ni Hakha NLD zungah cuh ding timtuahnak a ngeimi zohfelnak le nihin June 12 ni ah aiawhtu minung thimnak an ngei.

Tuesday, June 2, 2020

Duhlonak langhter le US ah George Floyd thihnak


“Demonstration (သပိတ်မှောက်/Sandahpiah)” ahhin, Democracy he a kalh taktak mi thil a um tiah an ti.~

Cucu, minung pakhat-hnih hrawng lawng nih biachimnak Loud Speaker/Microphone tlaih in bia an chim. An duh ning in an kalpi. Minung pakhat-pahnih nih an control, an uk.

Cu minung cu zapi lungtlinnak in thimmi an si maw silo timi cu kan hngalh dihmi a si. Zeipoah hi ruah deuh awk lawngte an si ko —

Cutik ah, an hruaimi hna cawlcanghnak kha tlangtlak khawh lo khi a um theo tawn.

Kan hnu, May 25 ah Minneapolis Palek pa nih, a kutkhih cia mi George Floyd cu minute 8 tluk chung a khup in a hnawng cu a rialdip i thawh chuah khawhlo in a um Ruang ah a thi.

Mirang pa nih Minak pa nunnak a lak. Palek pa nih, zaran minung nunnak a lak. Humhimnak pek lo in, nunnak tu a lak tiah sining then thleidannak in buaibainak a hun chuak.

Cu nih cun, COVID-19 lak ah a si ko nain, US khuapi cheukhat cu mibu nih duhlonak langhter in khuaci a muiter. Asinain, hmun cheukhat i, duhlonak an langhter ning cu duhnung lo ngai ah a hun i chuah. Duhlonak langhter mi le palek karlak ah ral bang i entainak a chuah lawng silo in, dawr khangh le fir tiang a hung um phah.

Hiti Palek le Duhlonak langhter mi hna karlak ah entainak a chuah ruang ah, May thla zarh dongh ah, Palek pahnih, a kum 29 le 24 an thi tiah Pastor pa pakhat nih a tial. Nain, Thawngpang tialnak News pawl ahcun, hmuh cu a si lo. An chungkhar, nupi le fa an kaltak hna.

Cun, cu lak ah, Social media cung ah a hung lar ngaimi pakhat cu, Indonesia in US ah a pemmi pa nih Dawr pakhat a cheh, a hrawh lio hmanthlak tarmi a si. A kut ah, Indonesia tikulh pakhat i, hmanthlak kha a baan ah Tattoo mi nih nihchuah leimi a sinak cu a langhter tik ah, mi cheu nih duhlonak langhter mi hi man phalh zong an si kho men timi lunghrinhnak tiang a chuak. Hihi, duhlonak langhter man phalh hi kanmah Kawlram zong ah a tam ngai mi a si ve. Nain, amah pa nih cun, fianternak cu a tuah ve.

Nunnak a liam ciocio a si ko nain, nawlngeitu nih nawlngeihnak hmang in an tuah sualmi cung ahcun, fakdeuh in hmalaknak a ummi cu a um tawnmi a si ko. Nain, Nunak cu a hlei in ahohmanh nih ngaihmi a silo caah, nunak poahpaoh cu a sunglawi tukmi a si.



Cu lio ah, Duhlonak a langhter mi pawl sin ah, mithi pa George Floyd a naupa Terrence Floyd nih, "Ngol cang u law, nan aukhuanmi le duhlonak nan langhter mi nih ka upa hi a nung in a kir ter than hlei ti lai lo e" tiah a ti.

A khup a bil i, duhlonak langhter mi zapi mibu sin ah, kan nawl hna, ka upa kong ah "justice" halnak hi remdainak he tuahmi duhnak langhter si seh. Kan kehlei ah Remdaihnak (Peace) le kan orhlei ah dingthluk lairelnak (justice) siseh, hi pahnih hi an kalti a hau mi a si tiah a nawl hna.

Kan rauhnak a dang liangluang ko men lai. Palek pa nih, a kutkhih cia cang ko mi, ka thaw ka chuah kho lo a ti bu in a thlahlomi kong zapi kan hmuhnak ah a palh ti leng chim ding a um tuk hnga lo. Nain, minung nunak kha minung nunnak dihnak lila a hman ahcun, thil tha cu a si hnga lo.

Atu ah, minung pakhat ruang ah a dang minung pahnih nunnak a dih chap, a sunglawi tukmi nunnak a hlei in a liam. Duhlonak langhter ruang ah sungh le zatlaknak a dangdang tampi a chuak fawn.

A dikfel lomi (injutice) le tlukruannak a um lonak (inequality) hi amah a dikfel lomi (injustice) lila in a nam ah cun zei ngaingai hmai a fong lai lo dah! #



Ka hmuhning ka hun thai sawh ve!

Tuesday, May 5, 2020

Kum 5 chung Chin ramkulh Paletwa peng kahdohnak: Thla khat chung ah Chinmi 28 an thi

The Chinland Post ah 2020 April 9 – ah chuah cangmi a si. Hika ah Relnak. 


2020 April 9 – Kan hnu March 28 ahkhan, Chin ramkulh Paletwa chung ah Kawl Ralkap (Tatmadaw) le Arakan Amy (AA) kahdohnak kum 5 a tlin a si. Hi bantuk kahdohnak kum 5 tlin hi cu ngaichia ngai le a fak ngaimi a si!

Lihnih le Hmailei Ralrin in Timhlamhnak

The Chinland Post ah chuah cangmi a si. Hika ah relnak



2020 April 16 — Hakha, Thantlang, Falam peng ah 2020 April 16 zaanlei 6:15 tluk ah thazaang Magnitude 5.93 (US cozah earthquake tahning) tluk a thawngmi li hninhnak a chuah. Hi li hnihnak ruang ah Hakha khuachung Dawr, Biakinn le inn dangdang a rawkmi le thil tlami an um len tiah theih a si.

Judson Siangbawi Thih Kum 170 A Tling

Published in the Chinland Post on 12 April 2020, Hika
Adoniram Judson (Photo: Photo: imb.org)
2020 April 12 – Kawlram ah Khrihfa zumhnak a rak luhpi hmasa bik tu American missionary Adoniram Judson cu a luan ciami kum 179 ah a thi. Nihin April 12 hi a thih camtuak ni a si.

Mitampi nih Saya Judson tiah an theih i, Kawlram ah missionary rian a tuanmi lak ah a phun dang ngaimi a si tiah an timi a si.

Monday, March 16, 2020

NLD nih Phunghram remh a har ko lai, Lairam nih Sipuazi Pawlisi a herh

***
By Salai SH Lian| 2020 February 29 — Ramkomh Kawlram in catial minthang Thant Myint-U nih 2019 December 24-25 Hakha a rat lio, “NLD anmah lawng nih cun 2008 phunghram thlenremh an i harh ko lai, a tlawm bik rampi thimnak voihnih (tuhnu kum 10) lo ahcun a fawi lai lo. Cu lio ah, Chin ramkulh nanmah tein sipuazi pawlisi (economic policy) faifai tein nan ngeih a hau” tiah a chim.

Thant Myint-U le a thaisungnu Sofia Busch cu Chin ramkulh kan phan bal lo tiah 2019 December ah an ngeihmi Christmas Holiday ah Falam le Hakha khualipi an hung phan. Cu Hakha an rak phanh mi caantha lak in, Centre for Development and Ethnic Studies (CDES) nih Hakha ah mipi cheukhat [tlawmte] he December 24, zaanlei sml. 3:39 tonnak an tuah piak.

Thursday, February 20, 2020

Chin Miphun Ni: ‘Ramkulh Ulhni Ah An Tuah Ding A Si Cang’


By Salai SH Lian| ‘Chin Miphun Ni’ a thawhkehnak le sining kong le zei ruang ah dah a chuah! Zeitindah kan miphun ni a rak can tbk. pawl silo in, Chin miphun kan hriamtlai phu simi Chin National Front (CNF) le President U Thein Sein chan lio i Ramkomh (Union) Cozah nih 2012 ah Remdaih Biaruahnak in hnatlaknak an rak ngeih cang mi kong a si. Remdaihnak ah hnatlak cangmi a si bantuk in Chin Miphun Ni, 20 February hi Ulhni (Zungkhar Ni) ah an tuah ding a si cang. CNF le Ramkomh Cozah nih 2012 December 12 an hnatlakmi phun 28 lak ah, 2nak a rak si. An hnatlanak ning in, Chin ramkulh cozah nih 20 February hi ‘Chin Miphun Ni’ ah fehter than (re-recognize) le Chin ramkulh ah Ulhni (Zungkhar Ni) ah tuah ding in biatiam a rak si.[i] (Mirangca: 2. It is agreed that the Government of Chin State shall take forward actions to re-recognize the 20th of February as Chin National Day as a public holiday in Chin State in recognition of the occasion as a day cherished by the Chin people.)

Asinain, nihin tiang ah hnatlanak an rak tuah timi USDP siseh, tulio cozah NLD nih phung ning tein Ulhni ah an thanh rih lo. An biakamh an tlinter rih lo. Cozah zung khar in Ulhni a silo leng ah, siangleirun a kai liomi pawl ca ahcun, camipuai an tuah he a tong theo tawn. Kan hngalh dih bang, 1951 ah Mindat ah rak tuahmi ‘Chin Miphun Ni’ ah Prime Minister U Nu pumpak a rak i tel cang. Cun, Chin Affairs Council nih cu hlan kum ah, ‘Chin Miphun Ni’ cu 20 February siseh tiah fehternak an rak tuah cangmi zong a si. Nain, Nihin ni tiang, phung ning tein cozah zungkhar (Ulhni) a si kho rih lo.[ii] Ramkomh Kawlram a dirtu miphun pakhat kan sinak hrimhrim in upatnak he an tuah dingmi zong a si. Tlangcung miphun dang, Karen miphun i Kum Thar zong Ulhni a si ko. Cun, ram chung ummi miphun cheukhat biaknak he a pehtlai mi, ‘Diwali’ le ‘Eid’ tbk. zong Ulhni ah an tuah piak ko fawn hna.

Cucaah, Ramkomh Kawlram a dirhtu pakhat a simi kan Miphun Ni cu Ulhni a si awk hrimhrim a si.

Tutan ah, Chin miphun nih biapi ah kan ngeihmi ni sunglawi nikhat te hi, cozah nih biakam le biatiam bantuk in a tuah taktak maw timi hi biapi in ruah a herh. Caan karlak ah, cozah thalo nih ‘Chin Miphun Ni’ cu ‘Chin Ramkulh Ni’ (Ramkulh sinak kan hmuh ni cu January 3 a si ko caah, cawh ding a um lo) ti in siseh, hmun dang cheukhat ahcun, ‘Chin Miphun Thuamthil Hmuhsaknak Ni’ tbk. in a phunphun in minthlen ter an rak i zuam. Asinain, a luan ciami kum 8 ah, CNF le President Thein Sein cozah nih hnatlanak an ngeihmi cu ‘Chin Miphun Ni’ tiah tuah thannak nawl le Ulhni tuah piak ding timi hi a si. Nain, nihin ni tiang a tak in a tling kho rih lo.


2012 Hnatlanak nih ‘Chin Miphun Ni’ cu a hun hlunghlaiter deuh ngai. A thar hlam bantuk ah a hung i cang than. Asinain, cozah a hun i thlen tik ah, hnatlaktu ah a telmi CNF lila cu biachimnak nawl pek lo tbk. a hung um. Atu kum 2020 zong ah chikhatte cu a hun buai ngaingai. Nain, atu ahcun a hung tha than bantuk in a um. Chin ramkulh le Ramkomh cozah huap in Thantlang ah Chin Miphun Ni cu sunglawi ngai in an tuah cuahmah. Mahbel, Ramkulh le Ramkomh sinak in Miphun Ni kan tuah an ti ruang ah, khuapi cheukhat an miphun ni tuah cu a sunglawi kho tawn lo. Cu chinchap ah, kan Miphun Ni tawlrelnak ah nawl hmete hmanh ngeih dawh kan silomi hi a fak khun mi a si.

Nain, a biapimi a simi ‘Chin Miphun Ni’ nih a rak i timhmi hi kan philh lo ding a biapi. Zeidah hnatlaknak an rak ngaih i, zei raung ahdah Miphun Ni siseh tiah an rak ti hi kan philh lo ding a biapi fawn. Hihi Chin miphun pumpak cio i kan rian a si. Asinain, Chin ramkulh cozah nih a thihphaih tuk ruang ah a nam ngam lo maw a si. Zei ruang ah dah, ‘Remdaih Hnatlaknak’ ah a tel ko cangmi a tak in ‘Ulhni’ ah an canter khawh lo timi bel cu, nawlngeitu cozah rian a hlei in a si.

Cucaah, USDP Thein Sein cozah nih an rak tuah manh tilo mi, atulio NLD cozah nih hin, Chin miphun ni a sunglawi le biapi tukmi ah kan chaihmi ‘Chin Miphun Ni, 20 February’ hi Ramkulh Ulhni (Public Holiday) ah an tuah awk a si ngaingai. Hi nihhin, CNF le Cozah nih an kalpi cuahmahmi ‘Remdaihnak Lamthluan’ chung hi hnatlanak hlawhtlinter zong a si. Cu nih cun, mipi karlak zong ah zumhnak a fehter chinchin lai. Atulio an tuah cuahmahmi thanchonak rian pawl a biapi tuk ko, asinain, ramkhel hmuitinh le hnatlaknak a simi Miphun Ni tbk. ah a tak in cozah nih tuanvo an laknak mipi nih kan hmuh a si ahcun, thil tha tuk a si.

Biadonghnak ah, Cozah nih Ulhni (Public Holiday) siseh tiah a thanh ruang ah zeihmanh sunghnak le zatlaknak a ngeih ding zong a si lo. Cucaah, tulio nawlngeitu cozah nih hin, ‘Chin Miphun Ni’ hi Ramkulh in Ulhni (State level Public Holiday) rau lo tein a tuah cang awk a si. Hihi hriamtlai phu CNF nih Ramkomh (Union) cozah he hnatlakpi cangmi a si ko caah, amah lawng rinh tilo in, a hlei khun in Chin ramkulh cozah nih raltha tein a nam in a nor ding zong a si.

____________________________

[i] Burma Partnership, ‘Agreement Between the Chin National Front and Union-Level Peace Working Committee at the 2nd Round of Peace Talks (Online) Laknak: <https://www.burmapartnership.org/2012/12/agreement-between-the-chin-national-front-and-union-level-peace-working-committee-at-the-2nd-round-of-peace-talks/>

[ii] Chinland Guardian, ‘No more procrastination to make CND public holiday in Chin State’ (Online) Laknak: <https://www.chinlandguardian.com/index.php/editorial/item/2242-no-more-procrastination-to-make-cnd-public-holiday-in-chin-state>

Thursday, February 6, 2020

Caan le thil sining nih lairel ngaingai!

Photo: Variety.com

Cakuat ṭial ding pakhat lawng na ngeih ahcun, chun nitlak na rau ko lai. Nain, cakuat 20 ṭial ding na ngeih zong ah, nikhat ah na lim ṭhiam fawn lai (Parkison Law).

If you have only one letter to write, it will take all day to do it. If you have twenty letters to write, you'll get them done in one day (Parkison's Law).

Sunday, January 12, 2020

2019 Dongh le 2020 Thawk!


Kum 2019 a dongh cu tha tein tuaktaan thannak (review) kaa tuah lai tiah ka lungthli in saduh ka rak that, nain a tlamtling lo.

2019 January 3 in Australia in Inn tlun ka thawh. Ka khualtlawn a peh ngai, ramchung le ramleng. 2019 Dec 15 ah ramleng tlawn hi ASEAN (cozah in) AICHR nih sawmnak in Indonesia kal in, Malaysia in a dih. Nain, ramchung tlawn cu Dec. 31 tiang a peh i, Kum thar 2020 January tiang ka phan. 2020 January 1 thengmang zong khuallam thluan cung ah ka um. Ka nuam ngai ko, nain kum khat chung zeidah a cang timi cu felfai tein kaa zoh than manh lo.

Khualrang ngai in ka hun tuak than ah, ka tuah bikmi hi, Kum khat chung ah ka khualtlawn a tam ngai mi hi a si, ka khualtlawnnak ah mi ton le tonbiaruahnak ah biachim deuh a si. Vawlei cung ah, ka upatmi le ka zohchun mi hna tampi he tonnak le biaruahnak ka ngei.

2019 chung ah philh awk tha lo dingmi lunglawmhnak lak Pathian thawng in hlawhtlinnak ka hmuhmi le miphun hawi nih dawtnak in upat minthatnak laksawng pekmi, CCN AWARD 2019 (April), SPY 2019 (August) le sau ngai ka rauhmi ka catial lim in Tang 16 (July) dih hna hi an si.

Keimah pumpak kong ah a si lo nain, ka lawmh bikmi cu UNHCR nih kan cheubaang a simi Chin miphun (Malaysia, Delhi, Nepal ummi) humhimnak kan pek than hna lai tiah biakhiahnak an tuah i thanh ni 2019 March 14 hi, ka nuamh bik Ni lak ah nikhat a si. Hmailei zong ah a si zungzal lai tiah ka zumh.

CCU ah cachimh 2017 thawk in ka thok i 2019 hi kum 3 a tling. Cun, Sianghleirun siangngakchia le Mino nih sawmnak in cawnpiak ah Pengtlang le Khua tam ngai ka phan kho. Khuanu/pa, Biaknak lei a kan hruaitu upa hna he pehtlainak a tha chin i, lunglawmte in a kan dirp kum zong a si. Cun, party ramkhel ah kan dirpi ve ko cang tiah an ka sawm kum zong a si [zeitin2 tiah halchap lo ding  .]

Bawipa thatnak hun rel ding tampi a um len rih. Mahbel, nihin khuasik khuaruah in ka ruah khawhmi vial a si. Lam a ka hruaitu, ruahnak a ka pe in dirkamhtu, tlangtlatu, thazaang petu vialte le hawile nan cung ah ka lawm.

Tu kum caah, zei dang ngai kaa ruah khawhmi a um lo, nain kan hnu kum (2019) keimahnak in a tha deuhmi ka si khawh dingmi hi 2020 chung ah ka zuam dingmi cu a si.

A donghnak le hmanthlak tarmi fianternak:
Kum khat chung, pumpak kong ah silo in, rian kan tuannak le cawlcanghnak ah langhter awk tha ve lomi, chim awk a tha ve lomi, hmanthlak in hmuhsak awk a tha ve lomi tete a tam ngai. Cu hna lak ah, atu ka hun tarmi pakhat hi a si, kei uar ngai ruang ah ka tar sawhmi a si. Ka tialmi he pehtlaihnak zeihmanh a ngei lo. UN nih Ramkomh Kawlram kong Hlathlaitu Phu (mirangca in an min tial awk a tha lo) a ser i, cu nih UN Zungpi ah kum khat chung an kherhlaimi chung in an hmuhchuahmi chimrelnak an ngeih lio ah, Lunglawmhnak le ka hmuh ning tawite biachimnak ka ngeih lio a si.

Ka lawm,
2020 January 12