Kan Thilhruk Zoh Than Hna Usih

Zarhpini zing cu pumh ding in cun Lai Christian Church (LCC) biakinn lei ahcun pumh ding in ka thawh. Pumhnak chungah cun pumhhruaitu pa nih church choir (hlaremh bu) nih hla an rem dih bak ah khin lunglawmhnak bia a chim- “Nihin zing cu Lai nu lawngte nan si, Nan hlaremh zong a tha, a dawh zong nan i dawh” a van ti. A peh rih mi cu kan hnu lei chung hrawng kha cu Korea an si rua a ti………

Kan chimtheu tawnmi “Mui le Sam” tihi kan theih cio theu lai ka zumh. A chim duhmi cu kan mui ahhin Sam hi zeitluk in dah a biapi mi a si kha a langhter duh mi a si. Kan sam hi kan lu ah a benh/bunh sawh mi a lo ko nain kan mui a cuan tertu thil lakah a bia pi taktak mi thil pakhat a si. Kan sam tuah/tan/tamh mawih daan nihhin kan lungthin sining a langter khawh ngai. Keimah ruahnak hna lebangah cun nu sam ker ning phundang deuh ka hmuh hna ahcun nu thalo deuh maw, asiloah nu phundang deuh ah ka hei ruah colh ko. Cun, pa pawl zong kan sam tan, tamh mawih ning hi a biapi tuk ve fawn. Kan sam tan daan nihhin kan sining kan hmurka in kan chim hlanah a langhter hmasa dih cang.

Ka Nau Sin Cakuat

Dear Ka Nau,

Na dam lio a si maw? Pathian zaangfahnak le zohkhennak thawng in na dam lio a si lai tiah ka zumh. Kei zong Pathian zangfahnak thawng in ka dam lio a si. Ka sianginnkai hna zong tlamtling khan a si ko. Nai hrawnghrang bel kha khual ka tlawng pah i ka lung a vaivuan bantuk in a um. Asinain, a tuliote cu zeipaoh tlamtling khan a si dih ko. Ca kan kuat lonak zong a sau tuk cang. A ngaih zong kan ngai tuk. Ka cakuat hi a sau lai caah lungsau tein rel khawh rak i zuamte ti zong a hmasabik zeidang ka chim hlan ah vun nawl kan duh.

Cun, Ka Nau, hi cakuat in hin thawngpang dang tah a ṭha maw tile na sianginnkai hna cu tlamtling kolo maw ti zong hal chih kan duh fawn. Na cacawnmi hna na harh tuk maw? Na si a har tuk ko lai ti? Aw…! Na theih bantukin kan nih cu harbute in sianginnkai kan si tikah hawi hngar le van sang in na um caan a tam ko lai. Sihmanhsehlaw, mah na harnak kha na zuamnak lei i kaar an hlan tertu rak siter ko mu. Cubantuk harbute in kan tuhmi kha dahkaw a theipar cu a ṭhat te lai cu… Na theih bantuk in “Fimnak i a Hram cu khaa hmansehlaw a theipar cu a thlum” an ti kha… Na theihcia a siko lai nain vun nolh ṭhan ko ning law, Thla dih a vun i timh ahhin cun, Nu le Pa an lu tun, hoiher a dang thluahmah i ka fa nih thla dih cun phaisa a herh ṭhan cang lai tiin inn-pa chakthlang sinah ( a zeidang ningzahnak vialte kaltak in le ka fimnak ding ahcun) ka fa a caan hmante phaisa kuat khawhnak ding ah tiin mi nawlpat ah an i thawh tawn kha…! Cun, Ramdang in khua caan an in kuat ruang ah Inn lei nih cun an ka zoh tung lo ram dang in pei an ka zoh ko cu tiphun in maw phaisa kha duh paoh in rak sam tuk lai ci, ram dang zong ah cun phaisa cu a kung in a um ve hlei lo i a ṭawh in an ṭawh mi a si hlei lo. Har le fe tein an ttuannak in an hmuh mi a si kha na philh lo ding zong ah ka duh. 

Africa Pa He Thil Kan Caw

African ka hawipa nih zaanlei sang voikhat cu kan sianginn certual ah pumpululh chuih ka duh ve tiah a ka ti i ka kedan hlan ah ka khaan ah a ra. Na denh kho lai lo. A hme tuk lai ka ti nain a duh lo. Ka vun denhter chun cu a ke cheu hmanh a hrolh kho lo. Cutikah a thar cawk ve ding in ka forh. Cawk ka duh ve  ko Cawknak na theih ahcun a ka ti. Ka theih ko thaizing zaanlei ah cawk te lai ka ti. A thaizing zaanlei cu pumpululh he pehtlaimi thil an zuarnak dawr ah ka hei kal pi. Thil cawknak ding hmun kan phan. Cu lentecelhnak thil zurnak dawr cu artlangte in pathum a peh.

Dawr khatnak ah cun kan lut i pumpululh chuihnak kedan le tawhrolh tawi cu kan zoh. Ka hawipa cu ka hei zoh i lungtling ngai dawh a si ko. Asinain, umtarih ko… a man ka deet ta rih lai a ti. A man cu a deet i; a ṭhumh ngai ko. Keimah hmuhning in cun cawkza ngai a si ko cang. Ka hawipa nih cun a duh lo i dawr hnihnak ah kan hei ṭhial. A thil deet ning cu dang hlei hlah. Dawr hnihnak cu kan chuah tak ṭhan. Cun a dawr thumnak cu kan lut i Kedan le Tawhrolh tawi kha lungtling tuk dawh an si lo caah dawr thumnak cun kan chuak ṭhan hoi ai. Dawr khatnak ah cawk ding in kan kir ṭhan i thil zuartu pa nih rak lut ti hlah uh… Kan zorh kho ti hna lo a kan ti. Kei nih India miphun bantukte cun Kala holh ka thiammi a dihlak in ka nawl len nain san a tlai ti lo. (Hmm! Kala holh ka holh mi kha a theih lo caah zong ah a si kho men!) Cuticun cawk lo cun kan chuak ṭhan i dawr hnihnak ah cun kan cawk.

Thinhunnak Nih An Kangh Hlan Ah Nangmah Nih Hei Kaang (Burn Anger Before Anger Burns You)

Thinhun cu Mei ral, Ti ral, Lihninh ral le zeidang thil vialte nakin hrawktu le ṭih nung deuhmi a si. Kan thin a hung linh ahcun kan pum chung i thil nung pawl, kan ruh chung i kan thlik le kan titsa chung i a um mi rungrul hna kha an hung tek cawl hna. Kan pum chung i glands pawl hna kha an hung cawlcang (activated). Cunihcun, kan pum chung in thinhun, ṭih, lau tik caan i a chuakmi hang (adrenaline) le kan pum chung i thi a cawhtertu hang (hormones) hna cu a hleihluat in a chuahter i muihmai le tuahsernak ah fiangngai khin a vun langhter colh. Cucu kan hmai a hung sen, kan thi a hung lin/kai, kan awi chuah ning a hung sang, kan thawchuah ning a hung fak, thli dawp ning a hung thuk, kan thinlung cawlcangh ning a hung ṭhawng, kut le ke rengh ning, tit le vun reng ning a hung i dang. Therphang in kan hung um. Cu thinhunnak nih cun ṭih a nungmi lung he aa pehtlaimi le nunnak ca tiang phan awk a simi zawnak hna a chuahpi khawh. Cuhnacu, thi kal ning a thlen ruang ah a cangmi zawtnak- zen, holh khawhlonak (strokes), thikai zawtnak hna a chuah pi. Cu a si caah thinhunak cu tei le lonh khawh i zuam ding ah thil ṭha a si i Thinhunnak nih an kangh hlan ah nangmah nih kangh khawh i zuam.

Mitcaw Ka Hawipa Chuahni Lawmhnak Ah Ka Kal

Zaan suimilam 9:54 pm ah phone call ka ngah i Namkha (ka roommate) chawnh ka duh tiah mirang holh fiang ngai khin a ka ti. Namkha cu ka phone ka pek. An i chawnh tlawmpal ka ngeih cu Kala holh ah an holh an thlen. An i chawnh dih in hodah a si? Zeidah a si? tiah ka hawipa ka um timi cu ka hal. Ramnihal a si, tuzaan sumilam 12am ah amah umnak khaan ah ka chuahni lawmh ka tuah lai a ti i, nangmah le keimah zong a kan sawm ve tiah a hun vun ka chimh. Nan pahnih in nan rak ra hrimhrim lai a ti tiah ka hawipa nih cun a run nolh chap.

Kirori Mal College Hostel (D.U) ah hin Chuahni Lawmhnak (Birthday) tuah hi siangngakchia pakhat le pakhat i nuamhnak le lawmhpinak caah tuah lengmang a si. A sawng (hostel) i a ummi siangngakchia nih Rs. 10 asilo ah mah le sian zatcio thawh in a chuahni a simi hawi kha midang pawl nih lawmh piak a si lengmang ṭheu tawn. Cucu, zaan suimilam 12:00am ah khin leng ah chuah dih in tualrawn ah chuahni lawmhnak chang (Birthday Cake) cheunak, chuahni lawmnak na cung ah um ko seh ti’n hlasak tinak le chang eiṭinak in caan hman a si tawn. Asinain, atu zaan cu a dang. Kei le ka hawipa ka um ṭimi hi hawidang chuahni ahhin phaisa cu kan pek ve ko nain kan kal tuk lem lo. A tu zaan cu kalo ding ah kan sia a rem lo. Cuticun, suimilam 11:50pm ah Hostel Room No. ------ lei ah cun kan kal.