Thursday, August 21, 2014

Kan Nunnak Ah Pathian Nih A Kan Duh Piak Mi (God's Will In Our Life)

Baible Cangthim: I Thesselon 5: 16-18

16 A zungzal in i lawm u, 17 A zungzal in thlacam u, 18 Zei bantuk thil nan ton hmanh ah lunglawm in um u. Khrih Jesuh chung i nan nuning ah hitihin nung hna seh, tiah Pathian nih an duh hna.


1. Kan nunnak ah Pathian nih a kan duh piak mi cu zeidah a si? (What is God's will in our life?)


1.1 Verses: 16, 18; A zungzal in i lawmh le Zei bantuk thil kan ton hmanh ah lunglawmte in um kha a si. A si ahcun, bia hal ding a ummi cu nangmah lei keimah tah a zungzal in kan i lawm kho maw?

Biahmaithi: Voikhat cu Pastor (Dr Marlayna Schmidt) pakhat nih a luancia mi kum 23 Bible Sianginn (Seminar) a rak um/kai lio i thil pakhat a tonmi kong kha thawngtha chimnak cauk ah a tial. A timi cu, an Professor pa pakhat nih thlacamnak ah thiltha/ thilchia/ harnak le leirawinak an tonmi vialte caah khan lunglawmhnak a chim. Pastor nih a theih tikah a lung a tuai tuk i, thlacam dih cun a hei ton. A hal mi cu thla na cam mi kha ka theih palh sual hnga maw? ka palh sual lo ahcun, Leirawinak (treachery) kan tonmi ca zong ah lawmhnak na chim kolo maw? tiah a hal tikah a leh mi cu a si ko tiah a ti. Oh..! ka ti i a fiangmi bantuk in ka um ter. Asinain khua ka ruah mi cu zeitihdah leirawinak kan ton mi cu Laksawng/ thluachuah (gift) a si khawh lai ti a si. Cu lio ah, professor tha a si bantuk in biahalnak ka tuahmi cu keimah tu a ka hal than ai....! Ka leh mi cu, Aaa…! ka fiang kho deuh lo, ka rak i ruah rih a hau lai e ka ti, tiah Pastor pa nih cun a thawngtha chimnak cauk chung ah cun langter. Cuti cun, Paul cakuat, atu kan Bible thim a si mi Thes. 5:16-18 he zohchih bu in kum 23 a ruah hnu ah a chuak than rih mi bialhalnak cu; Thil kan tonmi a that lo lio, sungh zatlak lio, chimpit vansang in um lio, harnak le leirawinak kan ton caan hna tbk ah cun…, Zeitindah kan i lawmh zungzal khawh lai? Zeitindah thla kan cam zungzal khawh lai? Zeitindah lawmhnak bia cu kan chim khawh lai? A chim hmanh hei chim ko u si law bia-eng or lungtak lo bia hna a si sual hnga maw. Asile zeitindah Biaeng le Velhle silo tein kan chim kun lai? Bawipa ka lawm tiah kan ti ko men hnga asinain keimah zoh chih in vun chim ning ko ning law thil siseh ti ka duh ning a silo lio caan ah cun; Kan chim hmanh ahhin kan velhle/biaeng hna in hin Bawipa ka lawm kan ti sual hnga maw? Ka tihtuk mi cu ka thlacam thawng hna hi Bawipa caah Biaeng le Velhle bantuk hi an si sual lai tihi a si.

A zungzal in i lawmh le zei bantuk thil kan ton hmanh ah lung lawmte in um u, a ti tik ah hin, thilri chia pipi le thil tha lo vialte khi kan va duh dih, zawtnak, vanchiatnak le a dangdang thil thalo kan ton mi vial te khi va duh dih ding kha a timi si lem lo. Cun, hi bantuk kan ton lio ah hin thinhung lo le hna a hawnh lomi bantuk in i um ter ding zong kha a si fawn hlei lo. Asinain, kha bantuk Harnak a phunphun hna chung in Pathian kha cohlan, bochan le lawmh hram kan thok bak cun thil tha duh nung le cawnawk hna kan hmuh thluah mah ko lai.

Saturday, August 16, 2014

Vawleipi Hnin Dihtu Le Minung Thong Leng Nunnak A Donghtertu Ebola Zawtnak; Liberia ah Damh Khawhnak Sii Thar Hneksaknak An Tuah

Ebola cu minung nunnak a donghter kho colhmi zawtnak pakhat a si i vawlei pumpi ah a karh cuah mah caah tih a nungmi a si tiah World Health Organization (WHO) nih a ti. Cun August 8,2014 ah vawlei cung ngandamnak lei thiaimsang pawl nih Nitlak Africa an hmuhmi le vawleipi ah khualrang tak in mi a chonh khawhnak a ngeimi Ebola zawtnak kong ah vawleipi huap in kan tuan zok a hau tiah an thanh. 

Nitlak Africa lei Guinea, Liberia and Sierra Leone ah cun Ebola zawtnak nih a hloh ngai cang hna i Nigeria ram lei zong ah zawtnak a phan cang tiah theih a si. Ebola zawtnak a thok in nihin tiang an theih khawhmi a thimi minung 961an si cang i  munung 1799 (A thimi le zawtnak an hmuhmi miinung cazin hi a karh lengmang rih) sin ah an hmuh tiah August 7 ah WHO chirhchan in CNN nih a tial.

Hi bantuk sivai thawng tukmi zawtnak hi vawlei cung pumpi ah a karh ding hi a biapi in tih a nung tukmi a si, ngandamnak lei zohkhennak that lonak hmun, a tulio zawtnak a umnak hmun pawl caah hin tihnung khun. Cun vawlei cung pumpi ah a karhlonak ding caah kan zapi in tanti in Ebola zawtnak hi doh a hau tiah Ebola kong ah tlacop meeting an tuahnak ah a chim WHO nih cun a ti.

Wednesday, July 2, 2014

Kaladan Tlunkalnak Project Kong Ah India Dirhmun A Felfai Lo

Kaladan Project an tuah cuahmah lio: Photo_Kaladan Movement
Kawlram Bupi khualipi hlun Yangon hrambumh India pehtlainak zung (Embassy) bawi nih mipi nih duhlonak an langhter lengmang ko bu in duhsah ngai in an tuahmi cuahmahmi Chin le Rakhine Ramkulh le Northeast India pehtlainak tuahmi Tlanglam le Tilam kong ah lungtlin hngalhpinak kong a chim han.

Asinain, Kawlram Bupi cozah lei in 2012 ah tuah ding in hnatlaknak a um ko cang mi pawngkam thil rawhral hlathlainak (environmental impact assessments) kong ah zeihmanh a biakam ning in a tuah lo tiah a phuan.


Kaladan Multi-Model Transit Transport Project nih a timh bikmi cu Tilam lawng si lo in Tlanglam zong a si chih. A bik in, India ram ah Tlanglam in pehtlaihnak a har biknak ramkulh (Northeast State) 7 caah a si. Bengal rilipi in Chin le Rakhine Ramkulh hna ah tilam in a lut lai i cun Mizoram lei ah Tlanglam in luhter dingmi lam hnih komh project nganpi pakhat  a si.

Kan i ruahchannak bik le timh bikmi cu India le Kawlram kar ah a dangte in a ummi hna Chin le Rakhine ramkulh le Northeast India pehtlaihnak a hatnak ding caah a si tiah India Embassy Yangon ah airawltu bawi Sailas Thangal nih a chim.

Monday, June 23, 2014

Philh Awk Thalo Chin Paralttha Salai Tin Maung Oo

Biadomhnak 
Photo Credit; CSU, Delhi

A ralaimi June 26 cu kan miphun lak ah pa ralṭha Salai Ṭin Maung Oo nih ram dawtnak ruang ah a nunnak a pek ni a si. Salai Ṭin Maung Oo cu General Ne Win chan ah siangngakchia hruaitu hna lak ah ralṭha bik a rak si. Kawlram Bupi cozah le Kawl miphun nih an kan nenh ruang ah kan Chin miphun chung in pasal ṭha kan i ngeihmi hna i kan miphun le kan ram ca ah an nunnak an liampi hmanh hngallo ding le philh ding in an i zuam i kan mah lila zong nih kum caan a hung sau cun kan thei ti hna lo. Hihi kan miphunpi tuanbia tlau ai timh nak hram a si. 

Chin cu miphun pei kan si cu, miphun dang kuttang kan um ruang ah kan tuanbia le kan nunphung cu a tlau hlei awk a si hrim lo. Khoika kan um zong ah, zei bantuk dirhmun kan phanh zong ah kan nunphung, kan tuanbia cu kan sunhsak i kan kilven hrimhrim awk a si. Cucaah, hi bantuk in Seihno pa ralṭha Salai Ṭin Maung Oo nih a luanciami 1976 kum ah ram le miphun ca ah a nunnak a peknak Philhlonak Ni tuah hi hrelhlo in kan pehzulh peng awk a si. India ram Delhi khua ahcun Chin Students’ Union hruainak in kum fate Salai Ṭin Maung Oo Philhlonak Ni tuah peng a si. Caah kan nih ramchung a ummi Siangnakchia Bu hna nih amah upatpeknak le philhlonak ni cu kan tuah ding a si timi forfianak le upatpeknak caah hi capar in ka langhter ṭhan.

Atuanbia Tawi le Cawlcanghnak

Chin pa ralṭha Salai Ṭin Maung Oo cu Asho Chin miphun Pu Mya Din le Pi Hnin Myaing hna i an fapa a si. Chuak khat unau rual pa 8 lak ah fapa upa bik a si. 1951 kum ah Ṭaung Ngu khuapi ah a rak chuak. Salai Ṭin Maung Oo cu a hngahchiat lio in nu le pa nih zohthlami a rak si lawng si lo in a nau le ca zong ah bochantlak fapa fel a rak si. A thluak a ṭha, a ruahnak a kauh hlei ah, zaanglek, zungmawi thiam leng ah ramkhel lei zong ah a tha a tho pengmi a si. Nu le pa a unau a daw i miphun le ram dawtnak a ngeimi a si. Khrihfa chungkhar an si i biaknak lei zong ah thazaang a pe taktakmi an si. Carel a huam i a rel bikmi cu ramkhel kong a si.

Salai Ṭin Maung Oo cu 1969 kum a voi 5nk South East Asia Peninsula zaanglek celh zuamnak ah Kawlram Bupi ai-awh in a rak i tel. Kum 1972 ah Tanghra a awng i Yangon Sianghleiruun ah Zoology major in kum khatnak a kai lio ah ramkhelnak ah a lung luh i a cawlcanghnak  ruang ah 5 December 1972 ah ralkap nih Innsein thonginn ah an rak hren. Thonginn chung a um lio ah Chin ramkhel thongtla Dr. Za Hlei Thang (1990 Ex-MP le CNF Supreme Council Member) he an i tong i “Keimah zong Chin ka si ve” tiah Dr. Za Hlei Thang sin ah cun amahte in theihternak aa tuah. Kum khat hnu, thonginn in a chuah ni January 3, 1974 hi Constitution of Burma Socialist Programme Party an thanh ni a si. Thong a chuah hnu in a rak kaimi Zoology cu a kum thumnak in a peh ṭhan.

Kum 1974 ah Chin Literature and Culture Committee (CLCC), Yangon ah chungṭuan ṭuan ding in thim a rak si. Cu lio chan ah a hawikom pawl hna cu atulio CNF supreme council president ṭhing ah Dr. Za Hlei Thang le Pu Lian Uk, cun Salai Kip Kho Lian tepawl an si. Tuchun ni tiang ah Chinmi nih kan uar ngai i kan miphun min keng ah kan hmanmi ‘’Salai’’ le “Mai” cu Chin paralṭha Salai Ṭin Maung Oo nih CLCC chungṭuan a rak ṭuan lio ah an rak chuahpi i biatakte an cawlcanghpi mi a si. 6 July 1974, The Socialist Constitution’s Article 9 nih thla 6 hnu ah buainak a chuahpimi Alohtama Tapaih (General Workers’ Strike) ah Salai Ṭin Maung Oo, a hawipa Ko Aung Htoo le a sianginn kaiṭi hawi dang cheukhat he Sianghleiruun Chumtual (University Campus) ah a rak ummi sianghleikai pawl le Innsein lampi pawng ah a ummi Hnipuan ṭhitnak (Garment) sehzung, Changreu sernak (Biscuit) sehzung, Oah Gyin Sehzung tbk…, le cozah sehzung vialte ah rianṭuan pawl cu an ṭhithruai hna i SC Article 9 doh in rianṭuantu (labour) dihlak nih covo (right) an rak hmuh khawhnak ding ah lamzawh in Ne Win cozah sin ah ralṭha ngai in duhlonak an langhter.
CSU nih STMO
philhlonak ah tuahmi bookmark

Chin pa ralṭha Salai Ṭin Maung Oo cu, 5 December 1974, U Thant ruakvuinak kong ah duhlonak an rak langhter lio zong ah ralṭha bik in a rak cawlcang ngammi siangngakchia hruaitu (Student Leader) a rak si. Cu buainak ruang ah Ne Win ralkap nih tlaih ding in an kawl caah ramtang ah can tlawmpal a rak i thuh hnu March 1975 ah Thailand ramri ah ram buainak ruang ah a zammi ramdawtu cheukhat sin ah a thlithup in a va lut i ramchung ah siangngakchia cawlcanghnak ah thazaang an chuahkhawh nak ding ah lemsoinak a va tuah. Cu hnu ah sianghngakchia cawlcanghnak ṭhawnter deuh ding in a ram chung ah a kir ṭhan i, June 6, 1975 ah a a cangmi a voi hnihnak riantuantu hna duhnak langhterna Alohtama Tapaih (Second General Workers’ Strike) ah ralṭha ngai in a telpi ṭhan hna. Cu lio ah kawl ralkap nih tlaih ding min cazin an chuahmi “Wanted Lists” ah Salai Ṭin Maung Oo cu ai tel ve caah July 1975 Thailand ramri ah a voihnih nak a zam ṭhan.

Thailand ramri a um lio ah ram buainak ruang ah a zammi sianghngakchia hna he Ramtang Siangngakchia Bu (The Underground Student Union) an dirh i Salai Ṭin Maung Oo cu Haotu (President) ah an thim. The Underground Student Union nih a rak i tinh bikmi cu ralkap cozah doh kha a si. Salai Ṭin Maung Oo le a hawile cheukhat hna cu ram chung ah tlaih ding in kawlmi (Wanted) an si an i hngalh ko bu in nunnak pek ngamh in ramchung um siangngakchia pawl sin ah ralkap uknak dohṭi ding in November 1975 ah an kir ṭhan.

Kum 1976, Salai Ṭin Maung Oo cu Thakhin Kodaw Hmaing Centenary tuahnak ca ah timhtuahnak an ngeih cuahmah lio March 22 (Hmaing Centenary nikhat a duhni) ah Pu Ne Win ralkap nih a donghnak bik an rak tlaih hi a si. Thla 3 chung thong an thlak hnu ah June 26, 1976 zinglei suimilam 4:00am ah hri in an thlai i an thah. “Hritlai Thihdaan” hi siangnakchia cung ah cu hlan ah a um ballomi zong a si lawng si lo Kawlram Bupi Phunghrampi zong ah ai tel bak lomi si. Salai Ṭin Maung Oo cu kum 25 a si lio ah a ram ca ah nunnak a liam hi a si.

A thih lai ah ralkap sin ah a chim tami bia cu “Nan mah ralkap kedanh tang ah hin zeitik hmanh ah ka khup ka bil lai lo”, “Ka mipum cu nan thah khawh lai, sihmanhsehlaw ka miphun le ka ram ca ah ka lungput le ka ruahnak cu zei tik hmanh ah nan that kho lai lo” timi bia hi  a si.

Biadonghnak


A donghnak ah careltu pumpak sin ah zuamcawh (challenge) kan duhmi hna cu nang le kei tah miphun le ram ca ah zeitindah kan ṭuan ve lai? Nangmahte in na ruahnak cu na hngalh bik ko khah! Zeitindah ka ṭuan lai ti cu nangmah le nangmah kha vun i hal ko. Salai Ṭin Maung Oo bantukin kan dihlak in hrithlai in nunnak pek awk a ṭha thengmen lai lo i nunnak kan pe kho men lai lo. Cun, nunnak thap le pek in ramtang meithal tlaimi bantuk in kan tlai dih kho men lai lo. Cucaah a fiangmi cu kan ṭuan ningcangtu a dang cio lai. Cucu a dangmi cu zeitindah kan ṭuan lai? A donghnak ah biadcah le forhfialnak bantukin ka duhmi cu, kan tuahṭuanmi vialte ah dikfelte in kan tuahṭuan hi a si kolo maw? A cozah rianṭuanmi hna nih cozah rianṭuanak ah zumhawk tlak le dikfelnak in ṭuan, a cozah silomi bu in ram le miphun caah rianṭuan mi vialte nih dawtnak le zawnruahnak taktak in ṭuannak, cun, cacawngmi siangngakchia hna nih cawnmi ah thiam duhnak lungthin he i zuam hi ram le miphun caah kan tuahṭuan khawhmi cu a si kolo maw timi biahalnak in ka donghter?+++

Ref: www.angelfire.com, www.abfsu.net, CSU (Delhi) Statement (Compile by June), Salai Ṭin Maung Oo farnu Mai Po Po he pumpak cakuatnak le Chunkhar nih an ṭialmi capar chung in lakmi a si.

Salai SH Lian
17062014

Thursday, June 12, 2014

Hringtu Pa Le Ni (Father’s Day)

Biadomhnak: Father's Day Tuanbia
Nihin kan conglawmhmi, sunhlawihmi le lawmhmi Hringtu Pa le Ni (Father’s Day) hi kum 100 fai lawng a kal rihmi a si. Father’s Day cu hringtu pa le upat peknak ni, pa sinak, pa le nih chungkhar ah siseh, mibu ah biapi in rianṭuannak cung ah upat peknak ni a si. Vawlei cung ram tampi nih June 15 a silo ah June thla zarh thumnak, zarhpi ni (zarh thumnak he aa naih bik zarhpi) ah Father’s Day cu an sunlawih cio ko nain ram cheu khat ahcun June zarh thumnak si lo in ni dang ah a hmangmi zong an um ve ṭhiam. Anna Jarvis nih Hringtu Nu le upat peknak Ni (Mother’s Day) tuah khawhnak a rak hmuh hnu in Pa le upat peknak ni zong a um ding a si tiin, US ah Hringtu Pa Ni cu kum zabu 20 ah rak thawk hi a si.

Ka Pa (Father)
Hringtu Pa le Ni cu Arkansas khua a chuakmi Sonora Smart Dodd nih Spokane, Washington i YMCA ah 1910 ah a rak thawk. A voi khatnak conglawmhnak an rak tuahnak cu June 19, 1910 ah Spokane YMCA ah a si. Cu bantuk Hringtu Pa le Ni tuahnak lungthin a ngeih hramthoknak cu Jarvis nih Hringtu Nu le upat peknak ni, 1909 kum ah thawngha a theihnak thawng in a si. Dodd cu a pa William Jackson nih a unau ngakchia 6 he a rak zohkhenh hna. Sonora Smart Dodd nih a Pastor kha Pa le zong nih Nu le bantukin upat peknak ngeih a herh ve ko. Cucaah Hringtu Pa le Ni zong tuah ve awk a si tiah a chim i a pa ralkap a chuahni, June 5 ah tuah ding in a rak chim. Asinain, Pastor pa tlamtlin lo ruang ah an rak tuah kho lo i June thla a zarh thumnak ah an rak tuah. 

A hramthok ah cun hlawntlinnak a rak hmu lo. Mi tampi nih an rak i fiang lo. Dodd sianginn a rak kai chung ah hin Father’s Day a um khawhnak ding ah biatakte in a rak cawlcang kho lo. Kum 1920 ah cawlcanghnak a rak ngol nawn nain 1930 kum Spokane ah sianginn kainak in a kir han hnu ah biatakte in cawlcangnak a rak thawk han. US cozah sin ah hngalpinak an hal cu 1913 ah a si i, kum 1916 ah President Woodrow Wilson nih Father’s Day conglawmhnak an tuahnak Spokane ah a telpi hna i biarocah chimnak zong a ngeih i phungning in a cohlan ko nain US congress nih an rak duh lo. Cun 1924, President Calvin Coolidge zong nih hringtu pa le chungkhar fale hna an i dawtnak le pehtlaihnak a feh chinnak hnga Father’s Day hi tuah ah a ha ko tiah a rak dirpi ve. Caan saupi a rauh hnu ah President Lyndon Johnson nih Father’s Day cu June thla zarhthumnak hi siseh tiah 1966 ah min a rak thut i a rak thanh. President Richard Nixon nih 1972 kum in zungzal hman siseh tiah a rak dirpi ve. Cucaah Sonora Smart Dodd cu a pekchanhnak le aa zuamnak ruangah World’s Fair in Spokane ah 1974 upatnak an rak pek i, 1978 kum, amah kum 96 a si ah a thi.