Thursday, June 12, 2014

Hringtu Pa Le Ni (Father’s Day)

Biadomhnak: Father's Day Tuanbia
Nihin kan conglawmhmi, sunhlawihmi le lawmhmi Hringtu Pa le Ni (Father’s Day) hi kum 100 fai lawng a kal rihmi a si. Father’s Day cu hringtu pa le upat peknak ni, pa sinak, pa le nih chungkhar ah siseh, mibu ah biapi in rianṭuannak cung ah upat peknak ni a si. Vawlei cung ram tampi nih June 15 a silo ah June thla zarh thumnak, zarhpi ni (zarh thumnak he aa naih bik zarhpi) ah Father’s Day cu an sunlawih cio ko nain ram cheu khat ahcun June zarh thumnak si lo in ni dang ah a hmangmi zong an um ve ṭhiam. Anna Jarvis nih Hringtu Nu le upat peknak Ni (Mother’s Day) tuah khawhnak a rak hmuh hnu in Pa le upat peknak ni zong a um ding a si tiin, US ah Hringtu Pa Ni cu kum zabu 20 ah rak thawk hi a si.

Ka Pa (Father)
Hringtu Pa le Ni cu Arkansas khua a chuakmi Sonora Smart Dodd nih Spokane, Washington i YMCA ah 1910 ah a rak thawk. A voi khatnak conglawmhnak an rak tuahnak cu June 19, 1910 ah Spokane YMCA ah a si. Cu bantuk Hringtu Pa le Ni tuahnak lungthin a ngeih hramthoknak cu Jarvis nih Hringtu Nu le upat peknak ni, 1909 kum ah thawngha a theihnak thawng in a si. Dodd cu a pa William Jackson nih a unau ngakchia 6 he a rak zohkhenh hna. Sonora Smart Dodd nih a Pastor kha Pa le zong nih Nu le bantukin upat peknak ngeih a herh ve ko. Cucaah Hringtu Pa le Ni zong tuah ve awk a si tiah a chim i a pa ralkap a chuahni, June 5 ah tuah ding in a rak chim. Asinain, Pastor pa tlamtlin lo ruang ah an rak tuah kho lo i June thla a zarh thumnak ah an rak tuah. 

A hramthok ah cun hlawntlinnak a rak hmu lo. Mi tampi nih an rak i fiang lo. Dodd sianginn a rak kai chung ah hin Father’s Day a um khawhnak ding ah biatakte in a rak cawlcang kho lo. Kum 1920 ah cawlcanghnak a rak ngol nawn nain 1930 kum Spokane ah sianginn kainak in a kir han hnu ah biatakte in cawlcangnak a rak thawk han. US cozah sin ah hngalpinak an hal cu 1913 ah a si i, kum 1916 ah President Woodrow Wilson nih Father’s Day conglawmhnak an tuahnak Spokane ah a telpi hna i biarocah chimnak zong a ngeih i phungning in a cohlan ko nain US congress nih an rak duh lo. Cun 1924, President Calvin Coolidge zong nih hringtu pa le chungkhar fale hna an i dawtnak le pehtlaihnak a feh chinnak hnga Father’s Day hi tuah ah a ha ko tiah a rak dirpi ve. Caan saupi a rauh hnu ah President Lyndon Johnson nih Father’s Day cu June thla zarhthumnak hi siseh tiah 1966 ah min a rak thut i a rak thanh. President Richard Nixon nih 1972 kum in zungzal hman siseh tiah a rak dirpi ve. Cucaah Sonora Smart Dodd cu a pekchanhnak le aa zuamnak ruangah World’s Fair in Spokane ah 1974 upatnak an rak pek i, 1978 kum, amah kum 96 a si ah a thi.

Hringtu Pa le Ni a thawknak kong ah hmuhning le ruahning an i dang ngaingai. Micheu nih cun a voikhatnak Father’s Day cu West Virginia ah 1908 ah hman a rak si an ti. Micheu nih cun Vancouver, Washington ah a si an ti ve.

Cun, Chicago i Lions’ Club President Harry Meek nih a voikhatnak Father’s Day cu a rianuan hawi hna he 1915 ah zalampi cung ah an rak hman tiah an ti. Cu an rak hman cu June thla zarh thumnak a si. A chuahni camtuak naih biknak zong a si an ti. Culawng si lo in America Lions’ Club pawl nih Harry Meek i a rianuanmi cung ah lunglomhnak langhternak caah laksawng, Gold Watch le Originator Of Father’s Day tiah ialmi roca cu June 20, 1920 ni a chuah ni camtuak ah an rak pek.

Tuanbia ialtu cheukhat nih an chim ning ah cun Mrs Charles Clayton, West Virginia, hi Hringtu Pa le Ni dirhtu a si an ti ve. Senator Margaret Chase Smith nih ca a ialmi ah cun kan nu le kan pa cu upat pek ding hrim an si. Asinain pakhat lawng upatnak pek i pakhat pek ve lo cu zeirel lonak sang bik a si tiah a ti. Cun, Catholic Church ram cheukhat ah cun Hringtu Pa le Ni hi St. Joseph’s Day tiin March 19 an hman tawn.

Khuaruahhar, mithmuh kuttongh in Father’s Day cu mizapi nih theihmi le uarmi ah atu ah cun a hung si cang. Father’s Day conglawmhnak hi biaknak lei hoih si lo in vawlei lei in atu lio ah cun ram tampi nih mah le ram, khuacaan he a tlakmi nicaan ah an hman ve. Cu ram hna cu Argentina, Australia, Belgium, Brazil, France, Germany, Japan, New Zealand, India le ramdang tampi hna an si.

Vawlei cung mi vialte hna nih Father’s Day cu hringtu Pa le upat peknak ni le an sin ah lunglomhnak biachimnak caan le a sunglawi tukmi laksawng peknak he hmannak caan ah an hman. Father’s Day caan ah hin fa le nih hringtu pa le lawng si lo in an nunnak ah Pa dir hmun ah a dirmi, pa can ah an ruahmi Pu, Tang, Pa Ei, tbk.., pawl kha Father’s Day lunglawmhnak catlap te an pek tawn hna. Cun hi ni ah hin Fale nih hringtu caah tiah laksawng an pekmi chungin uarbikmi cu Necktie a si an ti. Cun micheu ve nihcun Roses pangpar zong in an i pe ve.  Cu zong cu a sunglawimi le uar ngaimi a si ve hiamhiam fawn.

Kei le Father’s Day
Kei ka caah hringtu ka Pa hi ka nu can zong a si i, ka Pa zong a si. Nu dirhmun a dir chel, Pa dirhmun a dir chel a si. Hringtu Nu Le Ni hi biatakte in vawlei cung ah sunhlawih bik a si. Kanmah Laimi biaruahnak chung ah siseh, facebook ah siseh, Nu le kong cu tam ngai ial asinain Hringtu Pa le Ni phanh lai zarh zong ah hringtu pa le kong ialmi cu kan tlawm ngai. Nain kei ka caah ah cun ka Pa cu ka bochan bik, Nu can ah a ka dir piaktu, hringtu ka Nu bantuk hiam a si. Ka ngakchiat kum 10 ka si, sianginn tang 6 ka kai lio ah ka nu nih vawlei in a kan liam tak. Chuakkhat unau pali kan si. Ka pa nih kum saupi chung a kan hmaih pi. Ka pa cu hi vawlei ah ka Nu can siseh, ka Pa can ah a ka dir pi zungzaltu a si. Thazaang a ka pe zungzaltu, ruahnak a ka pe zungzaltu le ka caah donglo in thla a ka cam piak zungzaltu a si.

Ka Nu le Pa (Mom & Dad)
Ka kum a vun upa deuh i hmundang ah sianginn kai ding ah ka thawh, sianghleirun ramchung le ramleng ah ka kai ah ka Pa thlacamnak thawng ka hnathlam ah a cuang peng. Ka Pa thlacamnak nih hlawntlinnak a ka pek ti ka hngalh. Inn lei ka ngaih zawn i phone ka chawnh ah ka Pa nih a tlaih lo ahcun ka hutum sia a rem lo. Phone ka chawn tawn i ka pa thazaang peknak bia ka theihta lo ahcun ka um a nuam lo, ka tha a der, ka lung a zor i lung awtawm in ka um. Asinain, ka Pa aw kaa khat ka theih ah cun ka thazaang a thar in a khat han. Ka sianginn kai a nuam, ka rianuan a nuam i ka hlawh a tling khun. Asinain, kei nih cun ka Pa caah zeihmanh ka tuah piak khawhmi a um rih lo ko bu in le a cung ah ngaihchiatnak chuahpi tu ka si ko lio zong ah, Ka fa nangmah na tuahmi thil cung ah hlawntlinnak na hmuhmi hi ka lawm bikmi le, ka caah ah na ka tuah piak khawhmi a ngan bikmi cu a si ko. Nangmah nih a ha na timi lam kha zul ko. Nangmah nih na thimmi lam na zulhnak poah ah kan dirpi ko timi a bia ka theih ko ah hin ka thazaang a thar in a hrim ṭhan.

Nangtah atu kum Hringtu Pa le Ni ah zeitindah na pa a lung na lawmhter ve lai? Na palhnak cung ah ngaihthiam hal hannak, lunglawmhnak laksawng peknak a silo ah zeitindah na caan na hman lai? Atu kum Father’s Day thawk in fapa/nu le kan dihlak in Hringtu Pa lunglawmhter tu sikhawh i zuam hram ko hna u sih ti kan sawm hna.+++

Hi Capar in Ka Pa Upatnak Ka Pek! Happy Father’s Day!!!

Salai SH Lian
11062014

Ref: Wikipedia, Leitla.blogspot 

No comments:

Post a Comment