Catial Thiam Bertil Lintner le Kawlram Bupi Thlennak: Rangleng Ah Rangtum A Hmai Ah Chiah Loin A Leng Hmai An Sakter (Hnuhmai An Palh)

Catialthiam: Bertil Lintner

Kawlram Bupi kong zohfeltu minthang thawngzamh catialtu (Journalist) le catial thiam (Author) Bertil Lintner cu ralkap cozah chan lio ah Kawlram luhnak nawl an rak phihmi a si. Nain, atutan Journalism Workshop ah Yangon a phan. Yangon a phanh lio ah Mizzima biaruahnak an ngeihmi cu careltu caah ka hun leh.

Q: Tuan deuh ah a cozah nih zulhphung lam 7 (7 Steps Road Map) kan zul tiah an ti tawn. Atu hi tah an zul ti maw?

A: Kha zulphung lam 7 kha a dong cang rua ka ti ko. Karhlan ding dang ka hmu ti lo.

Q: Kawlram Bupi i thlennak a bik in Ramkhel (politics) le chawlehnak (Economic) hi a tak si ko maw?

A: Ai! Tak hlah. Thil zeizong vialte a dang ko nain, zeihmanh a thleng taktak lo tiah ka hawipa nih cun a hei ka ti. A hlannak in Cachuahnak le Thawngpang zalonnak cu tlawmpal a um deuh, ramkhel phu pawl zalong deuh in an cawlcang kho. Asinain, ramchung nawlngeihnak hrampi cu a thleng rih lo.

Hluttaw (parliament) chung ah Ralkap zatuak 25% lawng nih phunghrampi thlenremhnak kong ah veto a pek hna siloin Ralkap hrimhrim nih Defense Minister (Runvennak Vuanci), Home Minister (Rampi Vuanci) le Minister of Border Affairs (Ramri Vuanci), ram pakhat ah a biapi bik ministry pathum cung ah nawlngeihnak le a sangbik biakhiahnak an ngeih rih. Home Ministry cu a biapi tukmi a si. Culawng siloin Ralkap Lubik (Commander-in-Chief) nih nawlngeihnak sang tuk a ngeih. 

Q: Mipi tampi nih U Thein Sein cozah tang ah ram pumpi huap kahdaihnak le remhdaihnak minsenthutnak cu a um kho hrim lai an ti. A si tak kho ding si tin na ruat maw?

A: Ai, thil an tuah ningcang hi a hman lo. Thil sining (remdaihnak tuah ningcang) tak tiah cun kahdaihnak thawngthanh si. Zeihmanh minsenthut a hau lo, mizapi theihter in thanh khi a si ko. Cudih hnu cun, biaruahnak thok, asinain, kahdaih hnatlaknak ding i cahran kong le thil sining kongkau ah biaruahnak ngeih a hau lo. Cucu, atulio an tuah cuahmahmi a si. Ram chung ah ral a thawhnak a ruang cu ramkhelrian (politics) ruang ah a si tiah chim a si. Cun, kaphnih in lungtlin hnatlaknak ngeih hnu ah minthut cu a si. Cucu, hnathlaknak cu kahdaihnak caah siloin ramkhelrian (political agreement) tu ah a si. Nain, Kawlram ahcun a hnu le hmai an i palh, Rangleng tu kha hmai an sakter i, rang tu kha hnu ah an chiah. Cucaah, atu an tuah liomi hi hlawhtling lai ka zum lo.

Q: Ngiathlaitu le Soiseltu tampi nih Hluttaw (parliament) chung ah NLD cawlcangh ning kong ah an lungtling lo ngai. Nang tah zeitindah na hmuh ning si?

A: Aw! A sining tawn (thil sining) ahcun Ralkah phu (opposition) nih cun lamdang le thil sining dang zulh ding an chuahpi tawn. Cucu, phung ning in a kalpi cuahmahtu Cozah i ruahnak le kalning he a dangmi phung khi a si. Asinain, cucu, NLD nih an tuahmi pakhat hman ka hmu rih lo.

Q: Cun, mi cheukhat nih a cozah party a simi USDP hi aa thencheu an ti?

A: An i cheu cu si lo. Nain, phu thum in a dangdang in dohtu le duhtu tlawmdeuh le tamdeuh in an um. Pakhatnak ah, U Thein Sein duhtu, pahnihnak ah U Shwe Mann duhtu le pathumhnak U Aung Thaung (thlennak a duhlotu tiah ruahmi a si) hruaimi tiin an um. U Shwe Mann hi Aung San Suu Kyi he neihniam tein a um i, President U Thein Sein hi a karlak hrawnghrang ah a um. Asinain, an i then taktak cu kan ti kho rih lai lo.

Q: A ralaimi Rampi Huap Thimnak tiang hi an um ti kho lai tiah na ruat maw?

A: Kan hngah rih in, zoh hau te kho hnga.

Q: Zeitindah U Shwe Mann na hmuh ning si le atu thlennak ah a thazaang chuahnak?

A: Keimah nih U Shwe Mann ka hmuh ning cu a biapi ah ka ruat lo. A biapi lo taktak mi si. A biapimi cu Ralkap nih zeitindah U Shwe Mann an hmuh titu hi si deuh. Ka ruahning le kaa lunghmuihmi cu Ralkap chung ah cutluk in a lar ti lai lo dah. Cun, mi cheukhat nih cungkai duhnak lungthin a ngei tukmi le chungkhar in chawlehthalnak lei nawlngeihnak lakdih a duhtu ah an ruah fawn. Hihi a hman ko a si ahcun, a ralaimi thimnak ahcun U Shwe Mann President si khawhnak ding caah Ralkap nih an dirhkamh dingmi hi cu zum awk ah a har ngai. 

Ref:http://www.mizzima.com/opinion/interviews/item/16555-author-bertil-lintner-in-myanmar-they-are-putting-the-cart-before-the-horse/16555-author-bertil-lintner-in-myanmar-they-are-putting-the-cart-before-the-horse

Theiternak: A tlak bik ning in careltu caah lehmi a si.~SHL

Interview tuahnak: Interviewer le Applicant

Vawlei cung ahhin, kan nung chung poah ahcun riantuan a hau, a herh ti awk in a um. Kan mar a zaan chung poah le kan dam chung poah cu tuah a hau! Ngandam in tar tlung tiang kan nun belte ahcun, Upat tuk hnu tiang cu a si kho ve hnga lo ta! Asinain, riantuan cu a herh hrimhrim mi a si. A ruang cu nifatin eidin hmuh khawhnak caah a si. Cucu, nifatin eidin hmuhnak ding caah tuanhawlnak hmun hmuh khawhnak caah rian kawl a herh ta hmasa. Rian kawlnak ahcun, Interview a um theu tawn. Interview cu phit cio a si. Hika ah, Interview bialeh ningcang a tawinak te in tialmi hi vun rel vete hmanh :D ! Capo a lo nain, khua tampi an ruahter dingmi a si....

Interviewer: Vanlawng cung ah Tlakrawh 50 a um. Pakhat a tla i zeizahdah a tang? 

Applicant: A fawituk, 49

Interviewer: Vuipi (elephant) fridge chung chiah khawhnak steps pathum in vun chim tuah?

Applicant: 1. Fridge On, 2. Vuipi a chung ah chiah, 3.Fridge khar.

Interviewer: Sakhi fridge chung chiah khawhnak steps pali in vun chim than tuah?

Applicant: 1.Fridge on, 2.Vuipi a leng ah chuah, 3. Sakhi a chung ah chiah, 4. Fridge khar.

Interviewer: Chiandeih (Lion) Birthday a si i, Saram dang vialte cu an tling dih pakhat bel a bau. Zeiruang ah si?

Applicant: Sakhi fridge chung a um ruang ah a bau.

Interviewer: Zeitindah Nungaknu pakhat nih Tisartlam (crocodiles) lawngte in a khatmi cerhtibual kha a lonh khawh?

Applicant: Nupinu nih a lonh khawh ko. A ruang cu, Tisartlam cu Chiandeih Birthday ah an kal.

Interviewer: Khah! A hmanungbik biahalnak a si cang lai. Cu Nungaknu cu a donghnak ah a thi thiamthiam ko. Zeitindah/Zeiruangdah a si?

Applicant: Er..! Cerhbual ah a pil i a si lai tiah ka ruah. 

Interviewer: Asilo, Vanlawng cung in a rak tlami Tlakrawh nih a tlak (khen) i a thi. Na chuak kho cang.

Cc. IAS page

Minung Kan Nunnak le Timhtuahnak Ngai Hi...!

Tuante ka ihlonak a sau cang. Ka ca tuah ah deilei 3, 4 le a chel sianginn khar a ton caan ahcun deilei 5 tiang ka thut caan a um i zaan 3 aa pehtlai cang i, ka baa ngai cang. Tuzaan cu tuante ah ka it lai tiah chun-ni-tlak ka ruah cia. Ruahcia bute in tuante in carel ka thok! 10pm hrawnghrang a hun si ahkhin ruahlopi in ngaichiatnak kong ka hawi pakhat nih a hun ka chimh! Carel pah chawh pah in, caan ka hmang.

11pm tlawmpal a hun si ahkhin, Ih ka tim. Ka it cang lai ka ti! Ka ih deuh hlante ah, Ka Room hmai in a thangpi in authawng ka thei. Voi 2 le 3 hrawng ka theih nain, ka chuak lo! A ruah awk zeihmanh ka thei lo! Ihnak cu ka hun sersiam ko! Tlawmpah ahkhin, Ka Inn-kaa kingh thawng ka theih! Voi 2 pehtlai in an kingh caah voi dang nakin rian rang in ka tho i Inn ka cu ka hei on! Ka room hmai ummi pa nih cun, Ka upa, Kachin ah a ummi a thi! Ka ngaihchia tuk! Ka lungrawk tuk! Atuhi, phone chawnh ka duh hna i, Inn lei chawnhnak caah phone balance ka rawng lai ka ti tiah a hun ka chimih khi a si. Aw simaw? ka ti i, rian rang i, ka Inn-kaa tawh (cabi) ka lak i ka hun zulh colh! Inntang kan tum pah ah, Kachin kan hawipa inn tang a ummi kan hawipa ih a tim cangmi cu ka hei hlauh ve! Inn tang ah kan tum. Inn tang ka phanh ahkhin, Inntang innhmai thutnak ah nan nih rak thu ko u law, keimahtu nih Phone Balance cu ka va rawn lai. Rak um ko u ka ti! Kan hawipa nih a celh hrimhrim lo! Phone tangka ka hei rawn dih cun ka rak kir i, kan hawipa a dang pakhat he cun bia kan ruah! Kan si khawh tawk in kan hnemh! Kanmah nak in upa lungfim cia cu si kaw, a zeiti hlemh awk zong kan thaim veve lo! Lungfah ko cang ah cun lungfah cu a si ko! Ngaihchiat cu a si ko cang! Thihtak cu minung fa nih kan celhmi a si hrimhrim lo.

Ka ruahmi cu, Aw, Vawlei kan nunnak hi zeite hmanh a si lo mi, chikhat ca taktak telawng pei a si ko hi. A hohmanh hi vawilei thihnak in a luat ding kan um lo i, a hrial kho ding zong kan um fawn lo. Kan duhnak ni le caan ah thi ding in kan i thim kho fawn lo! Vawlei cung mithang pipi zong an thi i, minthang lo zong thih a si ko. Tangka ngei, mirum le milian ngan zong zawtnak tiah ruah setlomi in an thi ko, phaisa an ngeih ko zong ah, cancer damh khawh lomi in an thi thiamthiam ko. Apple CEO Steve Job zong kha Apple phone tha chinchin ding in a zuam cuahmah lio, a thanchoter thluahmah lio ah, cancer in a thi ko! Phaisa cu a hei ngei tuk liangluang lai va si kaw, a damh kho hlei lo, thihni caan a tlin phot ah cun hi vawlei cu kal tak thluahmah cio khi a si ko. Cun, Fidi minthang zuknung cangthiam Paul Walker zong Furious 7 a thlak thluahmah lio ah a thi! A canceo tiang lawng a thlak manh! A thlak takmi Flim (Zukcawl) cu April 2015 hrawng ahkhin zoh khawh a si te hnga...! A nih zong cu, thi ding cu aa tim hrimhrim lai lo dah! A zukcawl thlak cuahmahmi hmanh a dih tak manh hlah ah a thi ko cu mu...! Nunnak Ngai Hi...?

Atu bantuk thil a can tik ah, minung kan si bantukin i hnemh le i thutpi, biaruah le lungthawnnak i pek a haumi si. Biaruah le Hnemh cu ka thiam hrimhrim lo! Nain, nikhat-khat ah cun ka ton thiamthiam ve dingmi a si ko, kum 10 ka si ah Hringtu Nu nih a kan thih tak i, ngaichiatnak fakpi ka ton bal cangmi kha a thar in a hun ka hngalhter than...! Ka hawipa thutpi pah le, cu ti khuaruah pah in, Minung Ka Timhnak Tuante Ih Cu, tuzaan ahcun tlamtlin dawh a si ti lo......

Minung Kan Nunnak le Timhtuahnak Ngai Hi...!


Salai SH Lian
01:22 am
11/11/14

Zaukphung [Democracy]: Atulio Kawlram Bupi Thlennak (Part 3)

Dal 3nak;
Zaukphung Hlawhtlinnak Le Tlinlonak

8888 Sianghleirun Siangngakchia Duhlonak Langhter Lio

Mifimlo le cathiamlo tamnak ah Zaukphung ihruainak hi tlam a tling tawn lo. Zeicatiah, Mizapi nih ramrian ah i fiannak a tlawm caah a si. Curuang ah Mizapi nih ramrian kong i fian hi Zaukphung hlawhtlinnak ah a biapi tuk mi a si. Cun, Mizapi hna nih ram caah ipekchannak, zangfahnak lungthin, mah pumpak calawng ruahlonak, dinfelnak ngeih (discipline), phukhat le phukhat ikawmh thiamnak, pawl hi Mizapi nih an ngeih khawh a hau. A sikhawh chung in fimthiamnak hi manlo in cawnkhawhnak tuah a hau i mirum le sifak thleidannak umlote in a hopaoh nih cawn khawh ding hi Zaukphung hlawhtlin khawhnak ding ah a biapi mi thil an si. Zaukphung hlawhtlin khawhnak ding ahcun Mizapi nih zeibantuk covo (Rights) le tuanvo le tuahding (Duties) kan ngeih tihi i hngalh a hau. Cun, Mizapi nih Ramrian kong ah zeidah harnak le tthatnak kan ton ti kha hngalh peng a hau fawn. Cubantuk hngalhnak le theihnak cu cawnnak le ttha tein kherhlainak lawng in a ra kho. Cucaah Mizapi hna pumpak fimthiamnak hi Zaukphung hlawntlinnak ah a biapi tuk mi pakhat a si.

Zaukphung [Democracy]: Atulio Kawlram Bupi Thlennak (Part 2)

Dal 2nak;
Zaukphung Muru (Basic Principles of Democracy)

Liberty Zuk

Luatnak (Liberty): Zaukphung i a biapi bik hrampi a simi cu luatnak siloah zalonnak (Liberty) le pakhat le pakhat itlukruannak (Equality) an si. Mizapi nih Zaukphung uknak ahcun a sang bikmi luatnak le itlukruannak kha nuam le tlingte in an tin co. Great Britain ram ah cun, an rampi ihruainak ah buaibainak pakhat khat an ton sual tikah Ram hruaitu lutlaitu bik (Prime Minister) nih a mah a dotu/ralkah (opposition) a simi hruaitu lutlaitu bik a ton i ruahnak hna a hal. Asinain, Siangpahrang uknak phung (Monarchy), Hramhram uknak phung (Dictatorship) hna ah cun zeibantuk a biapi mi caan hmanh ah Mizapi le dotu/ralkah party a simi cu chimrel khawhnak zalonnak ngeih a si lo.

Tlukruannak (Equality): Zaukphung i a biapitnak bik pakhat a simi cu pakhat le pakhat itlukruannak (Equality) hi a si. Rian a san deuh ruang ah siseh, biaknak ruang ah siseh, hrinsor le phun ruang ah siseh, nu le pa sinak in siseh i dan ruang ah Mizapi cung ah zeihmanh thleidannak a um lo. Culawng siloin, mi zeihmanh ram phungphai (Laws) hmai ah ikhah dih a si i, a hohmanh duhsak deuhmi um a si fawn lo. Zatlang nun ikhahnak a biapit tlukte in pumpak tthanchonak le ramrian tuannak ah pakhat le pakhat ikhahnak silo ah itlukruannak hi a biapi tukmi a si. Pumpak tthanchonak i Mizapi sirumnak le sifahnak ikhahnak a um ttung lo ahcun ramrian le zatlang nun itlukruannak cu pakpalawng an si.