Democracy Nih Mitlawm-u Miphun Covo A Humhim Kun Lo Ahcun?

Tulio kan ram thilsining boruak hun zoh ah a thami tampi a um liangluang ko nain, lungsu in khuaruahhar a simi thil tete zong a hung tam ngai. Kan hnulei ah, "NLD MP le Ralkap MP zei hen an i dannak a um kun?" tiah capar tawite ka tial. Atulio thilsining le ramkhel thlihran hi fiang deuh cio usih timi saduhthah he ka tial cu a si. Kan ram sining boruak hun zoh ah, thil a kalning duhning in a rang kho hrimhrim lo. Hihi cu ruahdamh pah ciami a si ko. Nain, a poi deuh khunmi cu teihnak a hmu i cozah sertu nih an chim ning in an tuahlomi hi a si deuh.


Hriamtlaih ramkhel le remdaihnak kongkau ceihkhannak kong ah a nithla thawn chin lengmang a si. A thatnak lei kap in an thawn maw, a chiatnak lei kap dah timi cu ka hngal ve lo! Nain, kan tuah lai timi ni ah tuah khawh lo cu that lei kap cu a si lai lo dah! Cucu remdaih tonpumhnak le ramkhel biaruahnak zong cu, Aung San Suu Kyi nih UN General Assembly i biachim awk sawh men i, tuahmi a phungmen a si tiah soiseltu nih an ti bang a si taktak ahcun, a poi tuk hnga! Rampi remdaihnak minthut (NCA) cu President Thein Sein thlahnak ah an tuahmi le, a voikhatnak kumzabu 21 Panglong tonpumhnak cu Aung San Suu Kyi donnak ah tuahmi thlahdon puai ko a lo tiah an ti phahmi zong hi sitak sehlaw a a poi chinchin hnga. Zeikhawm a si ah, Panglong ramkhel biaruahnak a ummi a process hi cu a tha ngai ko tiah ka ruah!

Ka tlangtar in a tamtuk ka pial! Kan rampi ah remdaihnak lamthluan zong cu a tluang set maw timi khi ka hun langhter duhta bia a si.

Zing ka thawh in BBC Radio ka ngaih fatinte thawngpang a cangmi ruang ah ruahnak capar tial ding in ka lung ah a hungchuakmi a um theo. Nain, ka tial kho lo a tam deuh. Nihin zing ka ngeihmi belte ka siaherhnak nih a tei deuh caah a si rua, ka ruahnak tawite hun in hrawmh hna ka duh. Cucu, 'Democracy nih mitlawm-u a simi miphun covo a humhim kun lo ahcun,' timi khua a hun ka ruahter. A ruang cu, Mon Ramkulh ah a cangmi thil kong ah a si. 1990 thimnak lio ah teinak hmumi phu a simi United Nationalities Alliance (UNA) timi cathanh an chuah. UNA hi Aung San Suu Kyi hruaimi NLD party he hawikom phu an si. Cathanh an chuahmi ah, an hawikom a simi NLD Party a thiltuahmi cung ah an lungtlinlonak an langhtermi a si.

Cucu, Salween (Kawlholh in Thanlwin) Tiva hlei donhmi ah min peknak kong ah buaibainak a chuak𐆑Mawlamyine in Chaung Sone kalnak donhhlei a si. A buainak a sau pah cang. A tawinak in, Mon ramkulh ah a ummi Tiva i donhmi hlei min cu Bogyoke Aung San hlei tiah a min pek ding in, Hluttaw nih biakhiahnak an tuah ruang a si. Hluttaw nih biachahnak an tuahmi hi a hmunhma ah a ummi Mon miphun hnatlaknak a si ve lo.  Cu Mon Ramkulh ah a ummi miphun hna hnatlaknak tello in biakhiahnak Hluttaw nih a tuahmi ruang ah, nawlhalnak phun 5 telmi UNA nih cathanh an chuahnak a si. Cathanh an chuahmi ah an telhchihmi cu: a hmunhma ah a ummi mizapi hnatlaknak tel lo in, NLD party nih a khuh dihmi Hluttaw nih hitin biakhiahnak nan tuahmi hi a diklomi a si tiah an ti.

Hi nih a langhtermi cu mitlawm-u tlangcung miphun kan caah tihnung a sinak kha a si. A ngaingai tiah cun, Democracy uknak phung ahcun, mitam deuh nih hnatlaknk ning lawng siloin, mitlawm-u hna i covo le sining kha a zohchihmi phung a si. Tulio kan ram thilsining zoh tik ah, a cozah nih Hluttaw ah mitam deuh an sinak kha zalong taktak in an hman i, mitlawm-u covo runven le kilkamh zong a tlawm deuh ngai. NLD party nih anmah party phung hmang in zalong tein chimrelnak nawl cu anmah MP cung lila ah an phih, an khenkham rih hna. Hluttaw ah biahalnak sawhsawh chuahpi ding ah thla hnih le cheu tluk hngah a hau. NLD MP nih Hluttaw ah biahalnak le biatung chuahpinak fawite in an tuah kho lo.  Cu bantuk lio ah, Mon ramkulh ah hlei min sakding kong ah zalong tein chimrel dih phun an si fawn tik ah, Mon ramkulh in NLD MP nih a chimrel in, a au ngam lai lo dah! Culio ah, NLD nih anmah duh bang biakhiahnak an tuah hi a si.

Cucaah kanmah miphun kan i tellonak hmunhma ahcun, kanmah kong cu zawnruat ngaingai cun an kan ceihphai piak hnga maw timi hi ka chim theo tawnmi a si. Atu ah kan mithmuh le kuttongh in an phan thluahmah cang. Thil sining zoh tik ah a cang kho mi a tam tuk hringhran. NLD nih biakhiahnak tuahtu sang bik a ngeihmi Central Party ah miphun dang a simi le tlangcung miphun zei tluk in dah kan i tel? Biaknak dang a simi zeitluk in dah kan i tel? Zei tlukdah aiawhtu kan ngeih timi ruah a hau ngaingai? Mipi nih thim ciami lila hmanh nih Hluttaw ah zalongte in biahalnak an ngei khaw lo i, mipi nih thimlo mi NLD Party lutlai phu nih biakhiahnak an tuah.

Zeidah kan nih sin ah a cang kho ve? Tahchunnak ah, NLD nih Democracy phung pei kan si ko cu, mi tam deuh duhnak le hnatlaknak in Chin Ramkulh khualipi min Hakha khi thleng hna usih, Lam min khi thleng hna usih, Biaknak kong ah khenkham in phit deuh hna usih tiah phungser tuah hna sehlaw, aho nih dah a khenkham khawh lai? A cozah biaruahnak le phungsernak chung ah hmunhma kan ngei lo. A kan pe lo. Democracy ning tein hnatlaknak an lakmi a si fawn lai. Anmah le mi tam-u an si cang fawn. Mi tam hnatlaknak in a si ko an ti hnga! Cuaah, Democracy a thatnak le biapibik muro simi minung, pumpak le a phu covo ah a hngatmi a si. Democracy lawnglawng kan i rinh i, mitlawm-u miphun covo le sining a kilkamh tung lo ahcun, tihnungmi uknak phungtu ah a cang chinchin lai.

June 1989 ah Ralkap cozah nih anmah duh in, Haka tiah mirang uknak phung tang ah rak hmanmi cu Hakha tiah an thlen. Rangoon cu Yangon tiah an thlen. May Myo cu Pyin Oo Lwin tiah an thlen! A um liangluang. Cucu mizapi hnatlaknak an la lem lo. Anmah duh in an thlen ko! Cu bantukin, NLD nih a hruaimi cozah tang ah Hluttaw nih tlangcung miphun le mitlawm-u hna i covo dirkamhnak le duhning zeihmanh zoh lo in, a tu bantuk in Mon ramkulh ah an hun tuah tik ah, an i dannak hmuh awk a har ngaingai. NLD zong hi, Elected-dictator (thimmi hramhram uktu) ah an i cang ko cang lo maw hun ti awk in a um!

Cucaah, Democracy uknak phung tang ah a biapimi matam-u duhnak upat pek le hnatlaknak lak lawng siloin, a thawtnak muru simi mitlawm-u covo kilkam, humhim le cawisan piak ding zong hi hrel awk a tha lomi a si...

A herh ning in peh thante ding...

By Salai SH Lian
19March2017